|
madza ::
Nesto sam zapazio na snimcima T-50 u ova dva dana. Ni na jednom snimku nisam primetio ono vrtlolozenje,
tj. vortex, karakteristicno za neke druge avione.
Vrtlozenja postoje, ali mislim da ima par razloga sto kod PAK FA nisu izrazena na taj nacin kao kod drugih aviona.
Prvi razlog je ogranicenje napadnog ugla i G sile koje je nametnuto zbog sigurnosnih mera, jer se PAK FA nalazi u "pocetnoj" fazi letnih ispitivanja.
Drugi razlog je vlaznost vazduha.
Sa povecanjem vlaznosti, vrtlozi se jasnije uocavaju, ali posto na MAKS 2011 vremenski razmak izmedju nastupa nije toliko veliki, ta varijanta otpada, jer su uslovi pod kojima su svi avioni leteli, bili manje ili vise isti.
Zasto je napadni ugao i G sila bitna za vortekse?
Znamo da se vrtlozenja stvaraju na ivicama strejka ili krila koja su postavljena pod velikim uglom. Strejk je kod PAK FA postavljen pod uglom od ~74°, a krilo pod uglom od ~50°, sto znaci da su i jedno i drugo u stanju da generisu vortekse.
Sa povecanjem napadnog ugla dolazi do povecanja koeficijenta uzgona zbog razlike u pritiscima na gornjaci i donjaci strejka ili krila.
Povecanje koeficijenta uzgona ima svoju maksimalnu vrednost, posle cega dolazi do pada te vrednosti sa daljim povecanjem napadnog ugla jer dolazi do odvajanja vazdusne struje na gornjaci koja stvara negativna turbulentna komesanja.
Sa jos vecim povecanjem napadnog ugla, dolazi do potpunog odvajanja vazdusne struje na gornjaci a samim tim i do sloma uzgona, pri cemu avion moze upasti u kovit.
Zbog pocetka stvaranja turbulentnog komesanja na izlaznoj ivici krila, upravljacke povrsine (zakrilca, eleroni , flaperoni itd.) vrlo rano postaju ne efikasne.
Jedan od nacina da se odlozi odvajanje vazdusne struje na gornjaci jeste generisanje vorteksa koji predstavljaju polje niskog pritiska u rotirajucoj formi, koje se "lepi" za gornju stranu krila.
Vorteksi se generisu tako sto se vazdusna struja visokog pritiska sa donje strane strejka ili krila mesa sa vazdusnom strujom niskog pritiska sa gornje strane strejka ili krila i na taj nacin dolazi do vrtloznih strujanja.
Sto je ugao ivice strejka ili krila veci, lakse dolazi do mesanja vazdusnih struja sa gornje i donje strane.
Pri pravolinijskom kretanju aviona ne dolazi do znacajnih promena, ali sa povecanjem napadnog ugla , dolazi do proporcionalnog povecanja stvaranja vorteksa. On takodje u zavisnosti od napadnog ugla ima svoju max. vrednost.
Sa jos vecim povecanjem napadnog ugla dolazi do odvajanja i sloma vorteksa, sto je vrlo opasno za avion, jer moze doci do pada u kovit, a pogotovo je opasno nesimetricno pucanje vorteksa jer dovodi do nekontrolisane rotacije aviona oko uzduzne ose.
Recimo SU-27 ima izuzetno simetricno strujanje i ponasanje vorteksa koje mu omogucava da se kontrolisano povrati u stabilan let posle izlaza na napadni ugao od 120°
Onaj deo koji je interesantan u slucaju PAK FA je pokretni deo strejka ili LEVCON.
Po mom misljenju LEVCON svojim otklonom na dole (negativan otklon) proizvodi slican efekat kao i obarajuca napadna ivica krila (sto lepo moze da se zapazi na slici koju si postavio)
Obarajuca napadna ivica krila svojim negativnim otklonom odlaze odvajanje vazdusne struje sa gornjake krila i na taj nacin dozvoljava izlaz na vece napadne uglove, a samim tim se povecava i max. koeficijent uzgona.
Na isti nacin bi negativan otklon LEVCON-a trebao da odlaze odvajanje vazdusne struje sa gornjake strejka (zato sto negativnim otklonom dovodi napadnu ivicu strejka na manji ugao nego sto on zaista jeste), cime omogucava da se produzi generisanje vorteksa na vecim napadnim uglovima i spreci njihov slom.
Pri sletanju ili poletanju situacija je drugacija, jer mislim da se u tom slucaju pozitivan otklon LEVCONA koristi za direktno generisanje uzgona (ala kanar), dok se negativan otklon obarajuce napadne ivice krila zajedno sa otklonom zakrilca koristi za zakrivljenje komore krila (aeroprofila), pri cemu se ubrzava vazduh na gornjaci u odnosu na donjaku, sto dovodi do vece razlike u pritiscima, odnosno do povecanja koeficijenta uzgona.
Naravno ovo je moje zapazanje koje ne mora biti tacno, pa bi svaki objektivan i konstruktivan komentar dobro dosao u cilju nalazenja pravog odgovora kako funkcionise ceo sistem kontrolnih povrsina kod PAK FA.
|
.
