offline
- nemosav1
- Počasni građanin
- Pridružio: 20 Mar 2012
- Poruke: 723
|
Napisano: 04 Feb 2013 10:46
Sirius ::Најважнија операција приликом уништења трупа у обручу била је Котељниковска операција. Вреди прочитати о њој нешто више.
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
U cilju deblokade okruženih trupa, planom nemačke Vrhovne komande predviđalo se formiranje dve udarne grupe: jedne u oblasti Koteljnikovska, druge u oblasti Tormosina, za jednovremeno dejstvo s jugozapada i sa zapada. Da bi se obe grupe ojačale, prebačen je izvestan broj divizija (oklopnih i pešadijskih) sa drugih delova sovjetsko-nemačkog fronta, a iz Francuske je upućena ojačana nem. 6. okl. divizija. U toku transporta divizija je bila izložena čestim napadima sovjetskih partizana pa je, posle velikih gubitaka, sa znatnim zakašnjenjem stigla do Koteljnikovska. Na slične teškoće nailazile su i jedinice koje je trebalo uputiti ka Tormosinu. Tako je, najzad, zbog oskudice snaga, doneta odluka da ofanzivu preduzme samo udarna grupa iz oblasti Koteljnikovska. U tom cilju je grupa armija „Don" formirala armijsku grupu ..Hot״ u čiji su sastav ušli nem. 4. okl. armija, rum. 4. armija i 57. okl. korpus prebačen sa Kavkaza. Ova grupa je dobila zadatak da potuče sovjetske snage jugozapadno od Staljingrada, između železničke pruge i Dona, da kod Krugljakova obrazuje mostobran na r. Aksaj, da izvrši prodor duž železničke pruge Koteljnikovski — Staljingrad i da jugozapadno od ž. st. Tundutovo (k. 150, severoistočno od Zetija) uhvati vezu sa 6. armijom. S obzirom na sastav ove armijske grupe, izvršenje najvažnijeg dela zadatka palo je u deo 57. okl. korpusu, iz sastava 4. okl. armije, dok je rum. 4. armija (7. korpus i konjic. korpus ״Popesku") bila zadužena da obezbedi vrlo izdužen istočni bok ove udarne grupe.
Protivudar nem. armijske grupe ..Hot" je otpočeo 12. decembra. Savlađujući otpor triju pešadijskih i dveju konjičkih sovjetskih divizija, nem. 6. okl. divizija je do kraja dana izbila na južnu obalu r. Aksaj, dok je 23. okl. divizija zaostala, pa je stigla samo do Nebukova. Istočno i zapadno od njih nastupale su pešadijske i konjičke jedinice.
Sledećeg dana, 13. decembra, 6. okl. divizija je forsirala r. Aksaj i obrazovala mostobran u rejonu mesta Salivski, probivši se, izvesnim delovima, u severozapadnom pravcu, ka mestu Verh. Kumski. Međutim, istoga dana je došlo do žestokih sovjetskih protivnapada na bokove glavne nemacke udarne grupe, i to, istočno, u pravcu Nebukova, i, zapadno, u oblasti mesta Verh. Jabločni. Zbog toga 23. okl. divizija ni toga dana nije mogla da izbije na r. Aksaj, jer je prethodno morala da odbije napad jedne sovj. okl. brigade, koju je podržavao jedan pešadijski puk. Sovjetski napad u pravcu levog boka, kod mesta Verh. Jabločni, odbile su nemačke snage skinute sa fronta kod mesta Pimen i Černi.
U toku 14. decembra otpor sovjetskih jedinica je znatno ojačao, propraćen protivnapadima, usmerenim na levi bok nemačkog mostobrana kod mesta Salivski, koje je, posle žestokih borbi, odbila nem. 6. okl. divizija. Za to vreme je nem. 23. okl. divizija bila prinuđena da odbije napad jedne sovj. mot. brigade u oblasti Nebukova, pa tek potom da produži nastupanje, da bi do kraja dana prešla Aksaj i na ovoj reci obrazovala mostobran kod Krugljakova, ispred drumskog i železničkog mosta. Sadejstvo rum. konjic. korpusa „Popesku" bilo je neznatno, jer je on toga dana stigao samo do Dorganova, tako da opasnost po bokove i pozadinu nem. 57. okl. korpusa ne samo nije bila otklonjena, već se i povećala.
Za prva tri dana udarne snage armijske grupe ,.Hot" nisu postigle neki značajniji uspeh. Izgledi na dalje nadiranje ka r. Miškovi nisu bili povoljni, jer je već 15. decembra nem. 23. okl. divizija morala znatan deo snaga angažovati za zaštitu svog desnog boka i pozadine, ugroženih dejstvom sovjetskih oklopnih i pešadijskih jedinica. U sličnoj situaciji našla se i nem. 6. okl. divizija, jer su njeni najistaknutiji delovi bili okruženi u oblasti mesta Verh. Kumski (jedan nem. okl. puk, upućen sa mostobrana na r. Aksaj sa zadatkom da ove snage oslobodi iz okruženja, pretrpeo je neuspeh naišavši na snažan otpor delova sovj. 87. peš. divizije i 55. okl. puka. Nemački napadi su, posle snažne avio-pripreme, obnovljeni i 16. decembra, ali su, uz velike gubitke, takođe bili odbijeni. Oko podne su sovjetske oklopne snage napale kod Krugljakova mostobran nem. 23. okl. divizije, koja je morala utrošiti i poslednje rezerve da bi ga održala.
Ovoga dana, 16. decembra, otpočela je sovjetska ofanziva na srednjem toku Dona, koja je ozbiljno ugrozila celokupno južno krilo nemačkog fronta. Od ovog momenta je oslobođenje nem. 6. armije iz okruženja došlo u drugi plan, jer su iskrsle nove teškoće, koje su od nemačkog komandovanja zahtevale nove i hitne odluke.
Sovjetska Vrhovna komanda je pravovremeno preduzela niz mera da osujeti pokušaj Nemaca da oslobode okružene snage, kao i da spoljni front okruženja odmakne što dalje. Zbog toga je privremeno odustala od likvidacije okruženih nemačko-rumunskih snaga, pa je 2. gard. armiju, određenu prvobitno za izvršenje ovog zadatka, angažovala protiv nem. armijske grupe “Hot”.
Zbog novostvorene situacije jugozapadno od Staljingrada prouzrokovane napadom nem. armijske grupe „Hot", sovjetska Vrhovna komanda je unekoliko izmenila svoj plan “Saturn". Ona je naredila da se projektovani glavni udar, umesto preko Milerova, na Rostov, izvrši na jugoistok, preko Niž. Astahova, na Morozovsk, da bi se posle probijanja fronta na srednjem toku Dona, ugrozili bok i pozadina nemačkih snaga u oblasti Tormosma i levi bok armijske grupe „Hot" kod Koteljnikovska. Izvršenje ovog zadatka bilo je povereno armijama Jugozapadnog i Voronjeskog fronta. Glavni udar je trebalo da izvedu 1. i 3. gard. armija Jugozapadnog fronta, u sadejstvu s levokrilnom 6. armijom Voronjeskog fronta, s ciljem da se unisti ital. 8. armija i protivnicka grupa u oblasti Bokovske, a potom da se produzi nastupanje u pravcu Morozovska. Sovjetska 1. gard. armija je dobila zadatak da izvrsi proboj protivnickog fronta ispred svog mostobrana na desnoj obali Dona, juzno od Verh. Mamona, a potom da nadire na jug i jugoistok, tezeci da sa zapada izvrsi obuhvat ital. 8. armije i operativne grupe "Hot", kako bi ih potom unistila. Treca gard. armija je dobila zadatak da izvrsi proboj protivnickog fronta u oblasti Bokovske, a zatim nadire u pravcu Morozovska. U cilju obezbedenja glavne grupe od eventualne nemacke intervencije sa zapada predvidjalo se da 6. armija Voronjeskog fronta nastupa ka Kantemirovki.
Peta okl. armija Jugozapadnog fronta i 5. udarna armija Staljingradskog fronta dobile su zadatak da preduzmu nastupanje u pravcu Tacinske, s ciljem da razbiju protivničke snage u oblasti Tormosina.
Za podršku armija Jugozapadnog fronta bila je određena 17. vazd. armija, a za podršku armija Voronješkog fronta određena je 2. vazd. armija.
Na pravcu dejstva 6. armije Voronješkog fronta i armija Jugozapadnog fronta, na odseku od Nove Kalitve do ušća r. Liske, dejstvovale su glavne snage 8. ital. armije i nem. operativne grupe „Hot“ i ostaci rum. 3. armije, ukupne jačine oko 27 divizija (19 pešadijskih, 4 oklopne i jedna konjička divizija, 4 samostalne pešadijske brigade i jedna kombinovana grupa, jačine jedne divizije).
Dopuna: 04 Feb 2013 10:47
U rano jutro 16. decembra artiljerija Jugozapadnog i Voronješkog fronta je otpočela vatrenu pripremu napada od 90 minuta, u kojoj je uzelo učešća oko 5.000 topova i minobacača. Nešto kasnije, kada se digla magla, stupila je u dejstvo i sovjetska avijacija, bombardujući odbrambeni front i pozadinu protivnika. Radi što bržeg proboja protivničke odbrane, još prvog dana su u borbu uvedeni oklopni korpusi 1. gard. i 6. armije, kao i motorizovani korpus 3. gard. armije.
Po završenoj artiljerijskoj pripremi, armije Jugozapadnog i Voronješkog fronta su prešle u napad, ali su u početku pretrpele gubitke, jer, usled magle, znatan broj protivničkih vatrenih tačaka nije mogao biti uništen, niti bar neutralisan. Iskoristivši ovakvu situaciju, protivnik je preduzeo nekoliko protivnapada, koji su donekle usporili tempo operacija. U toku trodnevnih žestokih borbi protivnička odbrana je bila probijena na pet mesta, tako da je front od Nove Kalitve do Černiševske, dužine oko 200 km, bio podeljen na četiri izolovana odseka.
Na pravcu glavnog udara, u zoni dejstva 1. gard. i 6. armije, protivnička odbrana je bila probijena na frontu širine oko 60 km, a po dubini oko 40 km. Oklopni korpusi obeju armija su 18. decembra izbili na r. Bogučarku. Na pravcu dejstva 3. gard. armije izvršen je proboj širine oko 20 a dubine oko 40 km. Jedino 5. okl. armija nije uspela da probije protivničke položaje, ali je ipak svojim napadima privezala znatan deo snaga rum. 3. armije.
Komanda ital. 8. armije je pokušala da zadrži nadiranje sovjetske 1. gardijske i 6. armije na r. Bogučarki, ali u ovome nije uspela. Pod udarima sovj. pešadijskih jedinica s fronta, i oklopnih, i motorizovanih jedinica s bokova, demoralizovane italijanske i nemačke jedinice nisu više bile sposobne ni za kakav organizovan otpor, već su se u neredu povlačile, delimično na jug, a delimično na jugozapad. Oklopni korpusi 6. i 1. gard. armije i motorizovani korpus 3. gard. armije, uspešno podržani avijacijom, uništavali su čitave kolone protivnika u odstupanju, tako da su 24. decembra do mraka izbili na liniju Milerovo — Tacinska — Morozovsk, prevalivši za nedelju dana prostoriju od oko 100—200 km dubine. Na ovoj liniji su pružile otpor nemačke divizije prebačene sa drugih delova fronta i iz oblasti Tormosina. Najveći uspeh je postigao sovj. 24. okl. korpus (iz 1. gard. armije), koji se 24. decembra probio u Tacinsku, presekao železničku prugu Lihovsko — Staljingrad i na aerodromu uništio oko 350 nemačkih aviona raznih tipova i zaplenio skladišta s velikim količinama hrane, goriva i drugih ratnih potreba. Nemci su zbog toga u oblast Tacinske hitno prebacili 11. okl. i 306. peš. diviziju, koje su okružile ovaj sovjetski korpus, nastojeći da ga unište. Sve do 28. decembra vođene su vrlo žestoke borbe, a tada su se okružene sovjetske snage, zbog pomanjkanja municije, probile iz obruča i povukle u oblast Iljinke.
Iskorišćujući uspeh pokretnih jedinica, pešadijske divizije Jugozapadnog fronta su do 24. decembra dovršile uništenje jedne protivničke grupe, jačine 8 divizija, u rejonu Aleksejevo-Lozovskoje — Verh. Čirska. Zatim su produžile nastupanje ka jugozapadu.
Nastupanje 5. okl. armije otpočelo je 22. decembra, istočno od Oblivske, bez većih rezultata, ali su ipak znatne nemačke snage koje su dejstvovale severno od Tormosina bile privezane za ovaj deo fronta.
Dalje nastupanje sovjetskih armija moglo je ugroziti levi bok nemačkih snaga u oblasti Tormosina i desni bok nemačko-mađarskih jedinica kod Voronježa. Zbog toga je nemačko komando vanje, u najvećoj brzini, naredilo da se tamo upute četiri oklopne i četiri pešadijske divizije, prvobitno namenjene za protivudare u cilju oslobođenja okružene 6. armije. Ove mere nemačkog komandovanja da popravi situaciju u ovoj oblasti nisu imale uspeha. Sovjetske armije su do 31. decembra izbile na liniju Nov. Kalitva — Markovka — Belovodsk — Milerovo — Iljinka — Skosirska — Černiškovski — Žukovska — Komi sarovski. Treba posebno istaći rad sovj. 2. i 17. vazd. armije, koje su vrlo uspešno podržavale napredovanje oklopnih i pešadijskih snaga i uništile i oštetile oko 300 nemačkih aviona.
U toku operacija od 16. do 31. decembra bilo je razbijeno pet divizija i jedna brigada crnih košulja iz ital. 8. armije i pet pešadijskih i jedna oklopna divizija iz nem. operativne grupe „Hot“. Zbog toga nemačko komandovanje nije više imalo mogućnosti da sa zapada pruži pomoć okruženoj grupi u Staljingradu.
Situacija sovjetskih snaga jugozapadno od Staljingrada u početku nemačke intervencije nije bila povoljna, jer je na tom pravcu dejstvovalo 10 nemačkih i rumunskih divizija, od kojih 3 oklopne (6, 23. i 17. divizija), kojima je pružila otpor jedino slaba 51. armija (tri peš. divizije i konjički korpus). Zbog toga je komandant Staljingradskog fronta ovu armiju pojačao 13. mot. korpusom iz sastava 57. armije i jednom peš. divizijom i jednom okl. brigadom iz svoje reserve. Sem toga, tri peš. divizije su posele, za odbranu, desnu obalu r. Miškove, a sovjetska Vrhovna komanda je prebacila 2. gard. armiju iz Donskog u Staljingradski front. Ove mere su doprinele da se sovj. odbrana na ovom pravcu konsoliduje i da se stvore mogućnosti za ofanzivna dejstva.
U toku 17. decembra prispela je nem. 17. okl. divizija, koja je forsirala donji tok r. Aksaj kod mesta Generalovski, odakle je sutradan preduzela nadiranje na severoistok, ali su je sovjetske snage zaustavile 7 km zapadno od mesta Verh. Kumski.
Sovjetska ofanziva na srednjem toku Dona prinudila je nemačko komandovanje da ubrza nastupanje ka Staljingradu, pa je 19. decembra učinjen najveći napor da se postignu postavljeni ciljevi. Toga dana je nem. 17, okl. divizija (u sadejstvu sa 6. okl. divizijom) zauzela Verh. Kumski, posle čega je produžila nadiranje i izbila na levu obalu r. Miškove, zauzevši mesto Niž. Kumski. U toku noći 19/20. decembra delovi 6. okl. divizije forsirali su gornji tok r. Miškove i obrazovali mostobran kod Vasiljevke. Međutim, kod mesta Niž. Kumski, jače sovj. snage izvršile su jak protivudar na 17. okl. diviziju, nanevši joj teške gubitke, tako da nije mogla da forsira r. Miškovu. Za to vreme 23. okl. divizija, usled žestokih sovjetskih protivudara, nije mogla da proširi mostobran kod Krugljakova. Kao što se vidi, ni ovaj maksimalan napor nemačkih jedinica nije doneo očekivane rezultate.
Posle dugog, forsiranog, marša, pod najtežim atmosferskim uslovima, sovj. 2. gard. armija je 19. decembra izbila na desnu obalu r. Miškove, stupajući u borbu odmah, bez ikakvog predaha. Njena 3. gard. peš. divizija, svojim žestokim otporom kod Vasiljevke, osujetila je sve pokušaje Nemaca da produže nadiranje na sever. Sličan uspeh je postigla sovj. 98. peš. divizija u oblasti Gromoslavke. Usled loših vremenskih uslova i slabih puteva, oklopni i motorizovani korpusi 2. gard. armije, ostali bez pogonskog goriva nisu mogli učestvovati u borbi. Zbog toga je sav teret borbi pao na pešadiju i artiljeriju, koje su, pod najtežim uslovima, zadržale nemačko nadiranje.
Na konferenciji koju je, 21. decembra, s potčinjenim komandantima, održao komandant nemačke armijske grupe „Hot“ donet je jednoglasan zaključak da su za produženje operacija potrebna znatna pojačanja. Ipak je nem. 57. okl. korpusu stavljeno u zadatak da prikupi sve raspoložive snage i da 22. decembra, s mostobrana kod Vasiljevke, preduzme nadiranje na sever. Međutim, sovjetske jake i sveže jedinice su ih preduhitrile, pa su u rano jutro sa svih strana napale na pomenuti mostobran, pri čemu su jedinice sovj. 51. armije ozbiljno ugrozile pozadinu nem. 57. okl. korpusa. Ova opasnost je s teškom mukom otklonjena intervencijom nem. 17. okl. divizije.
Dopuna: 04 Feb 2013 10:48
Sovjetski napadi na nemački mostobran kod Vasiljevke su 23. decembra obnovljeni s još većom žestinom. Kada su istoga dana jake sovjetske oklopne formacije kod Gromoslavke forsirale r. Miškovu, nemačkom komandovanju je najzad bilo potpuno jasno da je pokušaj oslobođenja okruženih snaga pod Staijingradom definitivno propao. Nemačka 6. okl. divizija je zbog toga izvučena iz sastava 57. okl. korpusa i upućena u oblast Tormosina, gde je situacija bila kritična, dok se ostatak toga korpusa povukao na mostobran severno od r. Aksaj i tu, zajedno sa rumunskim snagama, organizovao odbranu.
Do 24. decembra sovj. 2. gard. armija izvršila je pripreme i pregrupisavanje, pa je preduzela napad na nemačke i rumunske položaje. Desno od nje napadali su delovi 5. udarne armije, a levo su napadale desnokrilne jedinice 51. armije. Nastupanje sovjetskih snaga podržavala je 8. vazd. armija. Već u toku prve noći delovi 2. gard. armije probili su položaje nemačke 23. oki. divizije i prodrli do Šestakova. Sledećeg dana, 25. decembra, ovaj sovjetski napad se proširio i na rumunske snage, i to istočno, u pravcu Samošina, i zapadno, u pravcu mesta Generalovski.
Sovjetsko komandovanje je stavilo u zadatak 2. gard. i 51. armiji da nadiranjem ka Koteljnikovsku što pre likvidiraju nemačko-rumunske snage jugozapadno od Staljingrada, i to prva sa severa a druga sa severoistoka. Tako je u rano jutro 26.decembra 2. mot. korpus sovj. 2. gard. armije, kod mesta Generalovski, razbio i većim delom uništio rum. 6. korpus, čiji su ostaci, u paničnom bekstvu, zaustavljeni tek kod Kudinova. Intervencija nem. 23. okl. divizije u zoni dejstva rum. konjič., korpusa „Popesku” ostala je takođe bezuspešna, jer nadiranje sovjetskih snaga ni na ovom pravcu nije moglo biti zaustavljeno. Zbog toga je armijska grupa „Hot“ napustila desnu obalu r. Aksaj i povukla se na nove položaje.
I nadalje je bio veoma snažan pritisak sovj. 2. gard. armije, a naročito njenog 6. mot. korpusa, koji je, nastupajući ka Dubovskom, ugrozio celokupnu armijsku grupu „Hot”. U toku 27.decembra sovj. 7. okl. korpus je, međutim, podišao ka Koteljnikovsku, naišavši na severnoj i zapadnoj ivici ovog grada na jak nemački otpor. U toku sledeća dva dana vodile su se ogorčene ulične borbe u gradu, koji je 29. decembra bio definitivno zauzet. Istoga dana 3. gard. mot. korpus zauzeo je Zavetno, razbivši delove rum. 4. armije.
Nemačka SS mot. divizija „Viking”, upućena kao pojačanje, nije bila u stanju da popravi teško stanje nemačkih snaga, koje su se, zbog toga, 31. decembra povukle na r. Kuberle, s težnjom da na njenoj levoj obali organizuju odbranu. U ovo vreme sovj. 5. udarna, 2. gardijska i 51. armija su izbile na liniju koja se protezala zapadno od Tormosina, preko Žukovske i Komisarovska, a potom na oko 20 km istočno od mesta Zimovniki.
Pod snažnim dejstvom sovjetskih snaga, od 24. do 31. decembra, rum. 4. armija je praktično prestala da postoji, dok je nem. 57. okl. korpus s velikim gubicima odbačen u oblast mesta Zimovniki, na oko 200 km od Staljingrada.
Ovaj uspeh Crvene armije potpuno je onemogućio oslobođenje nemačkih i rumunskih snaga, okruženih pod Staljingradom, a sem toga sovjetskim armijama je stvorio povoljne mogućnosti za nadiranje u pravcu Rostova, u pozadinu nem. grupe armija ,,A“, koja je operisala u oblasti Kavkaza. Od ovog momenta nem. Vrhovna komanda je bila prinuđena da prvenstveno spasava svoje snage u oblasti Kavkaza, čiji bi poraz mogao izazvati slom svih snaga koje su se nalazile na južnom krilu sovjetsko-nemačkog fronta.
|
