|
|
Ja sam 7.4.2018. na strani 1869 predstavio Amercomov North American LT-6G Texan. Evo tog teksta:
North American LT-6G Texan poznat je i kao North American Harvard kako su ga nazvali u Velikoj Britaniji i kao „Leteća testera“ zbog karakterističnog zvuka rada motora. Harvard odnosno Texan je jedan od najpoznatijih aviona za obuku pilota svih vremena, a korišćen je i u borbenim i drugim ulogama pa i onim kada je u filmovima adaptiran „glumio“ japanske avione Mitsubishi Zero i Nakajima B5N „Kate“. Ove avione su koristili i jugoslovenski piloti, a jedan je izložen u Muzeju vazduhoplovstva u Surčinu.
Nort Ameriken Harvard / North American T-6 Texan je američki jednomotorni, dvosedi, niskokrilni avion sa zatvorenom kabinom i uvlačećim stajnim trapom, koji se koristio kao avion za prelaznu obuku vojnih pilota širom sveta pa i u Jugoslovenskom ratnom vazduhoplovstvu. Imao je savremenu navigacionu i ostalu opremu. Borbene varijante ovog aviona su opciono bile naoružane mitraljezima, bombama i raketama. U toku svoje upotrebe kao borbeni avion korišćen je kao lovac, izviđač, laki bombarder i jurišni avion za podršku kopnenim trupama. Učestvovao je u mnogim lokalnim ratovima posle Drugog svetskog rata.
Američka firma za proizvodnju aviona North American Aviation je 1935. godine projektovala avion North American NA-16 koji je prvi probni let napravio u aprilu mesecu. Namena ovog aviona je bila avion za obuku pilota. Kada je američka vojska definisala zahtev za novi školski avion, North American je na osnovu već ispitanog prototipa NA-16 napravila projektni zadatak za avion nazvan NA-26 koji je za razliku od predhodnika imao uvlačeći stajni trap sa repom točkom i motorom R-1340 snage od 600 KS. Prvi proizvedeni model, isporučen američkom vazduhoplovstvu (USAAC) je bio BC-1, (180 aviona) a isti taj avion je isporučen i RAF-u pod nazivom Harvard I (400 aviona). Američka mornarica dobila 16 modifikovanih aviona BC-1, koji su imali oznaku SNJ-1, a još 61 avion kao SNJ-2 sa različitim motorom. Već 1937. godine ovi avioni su bili u operativnoj upotrebi.
U toku proizvodnje napravljeno je preko 200 školskih i 53 različitih borbenih modela ovog aviona a ukupna proizvodnja i Americi je bila 15.495 dok je sa licencnom proizvodnjom ovaj avion premašio brojku od 21.342 aviona. Uobičajeni naziv ovih aviona u američkom vazduhoplovstvu je bio T-6 Teksan, u američkoj mornarici ovaj avion je imao oznaku SNJ a u britanskom RAF-u nosio je oznaku Harvard.
Trup aviona je bio potpuno metalne konstrukcije, noseća konstrukcija aviona je bila napravljena od tankozidnih čeličnih cevi visoke čvrstoće dok je oplata aviona bila napravljena od duraluminijumskog lima. U trupu se nalazila kabina sa dva kokpita u tandem rasporedu jedno sedište iza drugog. Kabinski poklopci su napravljeni od pleksigasa i otvarali su se pomeranjem unazad (šiberi). Svi avioni su imali duple komande. Dimenzije aviona: dužina 8,84 m, razmah krila 12,81 m, visina 3,57 m, površina krila 23,60 m2. Masa praznog 1.886 kg, masa poletna 2.548 kg. Pogonio ga je radijalni motor Pratt Whitney R-1340 AN-1 sa 9 cilindara snage 600 KS. Performanse: brzina maksimalna 335 km/h, brzina krstarenja 233 km/h, dolet 1.175 km, plafon leta 7.400 m, brzina penjanja 366 m/min. Avion je bio naoružan (opciono) sa dva mitraljeza u krilima kalibra 7,62 mm, 6 lakih bombi ili 6 raketa na podvesnim nosačima ispod krila.
Zemlje koje su koristile ovaj avion su zaista brojne: Argentina, Austrija, Belgija, Biafra, Bolivija, Brazil, Kanada, Kina, Čile, Kolumbija, Kongo, Kuba, Danska, Dominikanska republika, El Salvador, Francuska, Gabon, Nemačka, Grčka, Haiti, Hong Kong, Honduras, India, Indonezija, Iran, Izrael, Italija, Japan, Katanga, Liban, Južna Koreja, Laos, Meksiko, Maroko, Holandija, Mozambik, Novi Zeland,Norveška, Nikaragva, Pakistan, Paragvaj, Portugal, Filipini, Južna Afrika, Južna Rodezija, Južni Vijetnam, Saudijska Arabija, Španija, SSSR, Švedska, Švajcarska, Sirija, Tajland, Tunis, Turska, Velika Britanija, SAD, Urugvaj, Venecuela, Jugoslavija, Zair...
U periodu od 1936. do 1950. godine ukupno je proizvedeno 21.342 aviona u 200 školskih i 53 borbene varijante uključujući i lovačku. Licencno je pravljen u Kanadi, Australiji, Švedskoj, pa čak su i Japanci na osnovu licence napravili 176 primeraka aviona Kyushu K10W sa motorom Nakajima Kotobuki od 600 KS. Saveznici su ovaj japanski avion zvali "Oak". Pre rata Texan je korišćen za obuku borbenih pilota američkog vazduhoplovstva i mornarice. Tokom rata na osnovu Zakona o zajmu i najmu veliki broj ovih aviona je dat Velikoj Britaniji na korišćenje, koja je opet određen broj ovih aviona distribuirala i ostalim saveznicima. U toku rata ovaj avion je korišćen kao avion za obuku pilota ali se koristio i za borbena dejstva kao izviđač, laki bombarder ali i kao lovački avion.
Upotreba ovog aviona nije prestala sa završetkom Drugog svetskog rata nego je nastavljena njegova primena kao školskog aviona u većini zemalja koje su ga koristile u toku rata. Borbena primena je nastavljena u lokalnim ratovima koji su se dešavali nakon Drugog svetskog rata. U toku Izraelsko-arapskog rata koji se dešavao 1948. godine ovaj avion je koristila sirijska vojska za podršku kopnenim snagama, za napade na brodove i komunikacije a korišćeni su i u vazdušnim borbama. U završnim fazama rata Izrael je kupio 17 aviona ovog tipa koje je koristio u završnim operacijama protiv egipatskih snaga na Sinajskom poluostrvu. U toku građanskog rata u Grčkoj ove avione je koristilo Grčko kraljevsko ratno vazduhoplovstvo protivu grčkih partizana, kao izviđačke avione, avione za korekciju artiljerijske vatre kao i za neposrednu podršku kopnenim trupama. T-6 Texan je korišćen za vreme korejskog rata i ograničeno u toku Vijetnamskog rata gde je služio kao avion za obeležavanje ciljeva. U toku 1950. godine RAF je koristio ove avione u operacijama protiv pobunjenika u Keniji, a francusko ratno vazduhoplovstvo je koristilo ove avione u toku Alžirskog rata. U Argentini su ovi avioni argentinske mornarice korišćeni za bombardovanje Plaže di Majo 16.06.1955. godine. U toku 1957-58. godine Špansko ratno vazduhoplovstvo je koristilo ove avione u borbi protiv marokanskog oslobodilačkog pokreta upotrebljavajući bombe, rakete i mitraljesku vatru. Portugalsko ratno vazduhoplovstvo je koristilo ove avione od 1961 do 1975. u portugalskom kolonijalnom ratu u Angoli, Mozambiku i Gvineji Bisao. Za vreme Indijsko-Pakistanskog rata 1971. godine pakistansko ratno vazduhoplovstvo je koristilo ove avione za noćne napade na komunikacije indijske armije.
Avion T-6 se najduže zadržao u upotrebi u Južnoafričkoj uniji koja zbog embarga na oružje UN-a nije mogla da kupuje nove avione, tako da se ovaj avion koristio sve do 1995. godine.
Naši piloti su se prvi put sreli sa ovim tipom aviona u leto 1943. kada je počela njihova preobuka u Africi u 71. OTU (jedinica za borbenu obuku) radi kasnijeg prelaska na Harikene i Spitfajere. Između ostalih na ovom avionu je u toku rata leteo i kralj Petar II. Prvi od ukupno 11 Harvarda za naše RV predati su nam marta 1945. u Zemuniku kod Zadra i uspešno su korišćeni za prelaznu borbenu obuku. Posebno značajnu ulogu odigrali su po prijemu američkih F-47D u JRV, jer su piloti na njima izvodili trenažne letove pre no što su seli za komande Tanderbolta. Vremenom na neke primerke ugrađena je kamera K-24 radi korišćenja u izviđačkom puku, a pred kraj resursa korišćeni su u štabnim avioodeljenjima. Zadnja dva rashodovana su 1960. godine.
U Muzeju vazduhoplovstva u Beogradu na aerodromu "Nikola Tesla" izložen je jedan primerak ovog aviona. S obzirom da ni jedan od „naših” Harvarda nije sačuvan, izloženi primerak (fabrički broj 168-503, ex 50-1289) dobijen je razmenom sa poznatim francuskim kolekcionarom Žanom Salisom (Jean Baptiste Salis). Za potrebe izlaganja obojen je u šemu i sa oznakama kakve su imali naši Harvardi u Prvoj pilotskoj školi u Zemuniku. U svetu postoji sačuvan veliki broj ovih aviona u muzejima, a dosta ih je u privatnom vlasništvu i u letnom stanju.
Model Amercom je urađen u srazmeri 1:72 i težak je 83 gr.
|
gfl.jpg)
