online
- Kubovac
- Stručni saradnik foruma
- Pridružio: 12 Jul 2016
- Poruke: 5625
|
- 13Ovo se svidja korisnicima: voja64, Insan, ladro, Toper, Vlada1389, bojank, Vl veliki, 8u47, sasans23, ILGromovnik, mk, aleksmajstor, Krusarac
Registruj se da bi pohvalio/la poruku!
Raketni sistemi S-75M Volhov u ratnim dešavanjima na prostoru nekadašnje SFRJ
155. raketni puk PVO naoružan raketnim sistemom S-75M Volhov, formiran je u tadašnjoj JNA 1967. godine, prema naređenju od 03.07.1965. godine u Kerestincu. Pojedinačni divizioni su formirani u Cerklju, Sisku, Zaboku i Karlovcu. Početkom ratnih dejstava na prostoru SFRJ u jesen 1991. godine, raketni puk je povučen u rejon Banja Luke. Prema naređenju od 30.10.1991. godine, potvrđeno je prebaziranje puka, kao i pojedinačnih diviziona u rejone Bihać, Prijedor, Čelinac i Manjača.
Naredbom od 12. maja 1992. godine puk je trebalo da bude prebačen u Batajnicu, ali ta naredba nije izvršena i puk je već do 20. maja prešao u sastav novoformiranje Vojske Republike Srpske (VRS).
Zbog odlaska starešina koji su bili državljani SR Jugoslavije iz komande i jedinica 155. raketnog puka PVO, nije bilo moguće formirati dve borbene smene za dva raketna diviziona i uključiti ih u sistem borbenog dežurstva. Od ljudstva sva 4 raketna diviziona i dela ljudstva iz VZ Kosmos, formiran je privremeni sastav, a od tog sastava dve borbene smene smanjenog sastava, što je bilo dovoljno za uključivanje u sistem borbenog dežurstva 1 raketnog diviziona, a što se i desilo dana 13.06.1992. godine, na aerodromu Mahovljani kod Banja Luke. Još jedan raketni divizion je bio u pripravnosti br. 3 u kasarni Zalužani, sa 30-minutnom gotovošću za prevođenje u prvi stepen. Ostala tehnika puka bila je parkirana na aerodromu Mahovljani.
Ipak, nastavljen je rad na uvođenju jedinica puka u sistem PVO Vojske Republike Srpske, pa je do kraja leta 1992. godine izvršeno uređenje dva dodatna vatrena položaja za raketne divizione poljskog tipa, a inžinjerijski je uređen i deo položaja za raketno-tehnički divizion, da se obezbedi lokaciju za skladištenje, čuvanje i pripremu raketa.
Ova jedinica će do kraja rata na prostoru BiH ostati sa aktivirana dva raketna diviziona.
Prvu priliku za dejstvo na ciljeve u vazdušnom prostoru, raketni sistemi Volhov su imali tokom novembarske i decembarske krize 1994. godine sa snagama NATO.
Uvođenjem zone zabrane letenja iznad Bosne i Hercegovine, avijacija Vojske Republike Srpske, našla se u teškoj poziciji za dejstva. Bilo je potrebno tražiti alternativna rešenja.
U zimu 1994. godine, Armija BiH pokrenula je operaciju “Grmeč-94” prema teritoriji Republike Srpske dolinom Une i prema Bosanskom Petrovcu. U kontraofanzivu se uključuju i snage V i PVO Vojske Republike Srpske.
Jedno od rešenja je bilo korišćenje aerodroma Udbina, na prostoru nekadašnje Republike Srpske Krajine, a čiji vazdušni prostor nije bio obuhvaćen zabranom letenja (odnosno vazdušni prostor Republike Hrvatske).
S obzirom da su vazduhoplovne snage Vojske Republike Srpske počele da koriste taj aerodrom, na predlog NATO-a, a uz odobrenje SB UN od 19.11.1994. godine, 2 dana kasnije izveden je snažan i iznenadan vazdušni napad na aerodrom Udbina.
Napad je izvršen u 2 talasa, prvi nešto posle 13 časova i drugi oko 13:40 časova.
Epilog napada je bio 2 poginula i 5 ranjenih pripadnika tadašnje SVK (Srpska Vojska Krajine). Poletno-sletna staza prekinuta je na 5 mesta, a staze za voženje na 2 mesta. Najveći deo infrastrukture i objekata na aerodromu je bio ili uništen ili značajno oštećen. Pogođen je i raketni divizion PVO sistema SA-75Mk “Dvina”, samohodno lansirno oruđe sa tri rakete sistema Kub-M, radar Žirafa i 2 PAT 40 mm L-70 Bofors.
Situacija se nije smirila tako brzo. Vojska Republike Srpske je na prostoru Grmeča razmestila Taktičku grupu PVO, sa po 1 raketnim divizionom sistema PVO “Volhov”, 1 raketnom baterijom sistema PVO “Kub-M” i jednim vatrenim oruđem sistema PVO “Strela-10M”, a pod komandom formirane mešovite 155. raketne brigade PVO.
Već sutradan, 22.11.1994. godine, pripadnici raketnog diviziona sistema PVO “Volhov”, lansirali su na par britanskih aviona Sea Harrier, 2 rakete zemlja-vazduh. Iako nije bilo pogotka ciljeva, pojava raketa je momentalno rasterala avijaciju NATO pakta. Raketni divizion “Volhov” se premestio na novi vatreni položaj (VP), a na starom položaju je uređen lažni vatreni položaj sa jednom lansirnom rampom sa 1 raketom i imitatorom radarskog zračenja.
O ovom događaju su pisali i inostrani časopisi:
Tako je britanski časopis “Navy News” (Mornaričke vesti) u svom broju od decembra 1994. Godine, napisao tekst pod naslovom: “Harriers under fire” – Herijeri pod vatrom.
U tom tekstu, navodi se da su piloti 2 aviona “Sea Harrier” leteli u linijskoj formaciji ispred udarne grupe, na velikoj visini, kada su dobili obaveštenje od sistema upozoravanja u letelici, da su zahvaćeni radarom za navođenje raketa sa zemlje. Na njih su ispaljene 2 radarski navođene rakete, ali su proletele “između” njih.
Komandant vazdušnih operacija na nosaču aviona HMS Invincible, Majkl Nouls je izjavio da je susret sa raketama zaista bio “blizak”, ali da su piloti izveli “standardne” manevre izbegavanja raketa PVO i bezbedno završili svoju misiju.
Sa druge strane, ruski časopis “Авиация и космонавтика” (Avijacija i kosmonautika), iz 2008. Godine, donosi tekst autora Mihaila Nikoljskog pod nazivom “Боснийская война 1992-1995 гг.” (Bosanski rat 1992-1995).
U tom tekstu autor navodi da su oba “Sea Harriera” doživela oštećenja od aktiviranih bojevih glava raketa sistema “Volhov”, ali da su uspeli da se vrate na svoj nosač aviona.
Nakon ove akcije srpskih protivavionaca i pojave sistema PVO većeg dometa poput sistema “Volhov” i “Kub-M”, komandne strukture NATO pakta, donele su odluku da odrede Grupu za neutralisanje PVO (Supression of Enemy Air Defence – SEAD). U Grupi su bili avioni EF-111A Raven, EA-6B Prowler i lovci-bombarderi F/A-18 i F-15E.
Već sutradan, 23.11.1994. godine oko 10 časova izjutra, iako su bili nepovoljni vremenski uslovi, udarna grupa od 24 aviona napala je položaje jedinica PVO VRS, protivradarskim raketama, na više lokacija: u okolini Krupe, Jasenice i Dvora na Uni. Napad je ponovljen od 14:30 časova pa do 16:00 časova, kada su bila angažovana čak 32 aviona, pa opet između 19:00 časova do 22:00 časova.
Na avione NATO delovala je jedna raketna baterija sistema PVO “Kub-M”, ali bez efekta.
Lažni vatreni položaj sistema PVO “Volhov”, pogođen je i uništen. Na novom VP, divizion “Volhov” nije dejstvovao, usled snažnog elektronskog ometanja.
I narednih dana, udarne SEAD snage NATO-a su nadletale područje zapadne Bosne, a 26.11.1994. godine na njih je ponovo dejstvovala jedna raketna baterija sistema PVO “Kub-M” sa položaja zapadno od Bugojna. Kasnije tog dana NATO avioni dejstvovali sa 3 protivradarske rakete na položaj sistema PVO “Volhov”, ali bez uspeha.
Situacija je počela da se smiruje tek nakon što su 15.12.1994. godine snage Armije BiH oborile UN-ov helikopter SH-3 “Sea King”, jedan avion “Sea Harrier FRS Mk.1” srušio se u Jadransko more, a katapultiranog pilota spasio je španski spasilački helikopter sa lakog nosača “Prince of Asturias”, a snage PVO Vojske Republike Srpske pogodile jedan francuski izviđač “Etandard IVP”, najverovatnije IC raketom sistema “Strela-2M”, ali je ipak uspeo da sleti na svoj nosač aviona “Foš”.
Nakon ovih događaja, Komanda V i PVO VRS je ocenila da posle Bihaćke operacije i dejstava srpske PVO, avijacija NATO retko leti nad prostorom RS, a i ako leti onda je to na velikim visinama, gde proceni da nema sredstava za PVO.
Tokom operacija NATO "Deliberate Force" koja je trajala od 30.08. do 14.09.1995. godine nad Republikom Srpskom, komanda V i PVO VRS donela je odluku da se elementi sistema PVO S-75M Volhov, sklone ispred prvog udara NATO snaga, da se sredstva prikriju i da se ovim sistemom dejstvuje tek po utvrđivanju konačnih namera napadača.
Važno je napomenuti da su jedinice Volhov (i Dvina), a zbog nedostatka raketa zemlja-zemlja u VRS i izrazito smanjenih mogućnosti dejstva LBA tokom 1994. i 1995. godine, po odluci GŠ VRS, vršila i gađanja zemaljskih ciljeva, što je ovim sistemima, sa određenim ograničenja, moguće izvesti. Za podršku jedinica 1. i 2. krajiškog korpusa, Istočnobosanskog korpusa i OG Doboj, ukupno je lansirano 166 raketa sistema Volhov (i Dvina). Od toga, 6 raketa je imalo "tehničku grešku", a što je bilo posledica starosti raketa i čuvanja u poljskim uslovima. Ocenjeno je da je ostatak lansiranih raketa imalo uspešno lansiranje i gađanje zemaljskih ciljeva.
Po okončanju sukoba na prostoru BiH i potpisivanju Dejtonskog mirovnog sporazuma, jedinice su prešle u mirnodopski poredak. Deo tehnike je poslat u VZ Kosmos na remont, a raketno-tehnički divizion je ostao u Čelincu. Ostatak tehnike je vraćen u kasarnu Zalužani pored Banja Luke.
Tokom borbenih dejstava, utrošena je većina raketa raketnog sistema PVO S-75M Volhov. Ipak, ostale su dovoljne količine za popunu dva raketna diviziona PVO naoružane ovim raketnim sistemom.
Sa ovim snagama i sredstvima, V i PVO VRS je raspolagala još 10-tak godina do stvaranja zajediničkih Oružanih snaga BiH u 2006. godini. Tada je sistem PVO Volhov proglašen za "neperspektivan", povučen iz upotrebe i kasnije i rashodovan.
Lansirna rampa sa raketom sistema PVO S-75M Volhov iz sastava VRS, u okolini Banja Luke 1994. godine:
Lansirna rampa sa raketom sistema PVO S-75M Volhov iz sastava VRS, u okolini Banja Luke 1995. godine:
Raketa sistema Volhov na transportnoj prikolici, iz sastava VRS, na jednom od vojnih prikaza u Banja Luci nakon rata:
Izvori:
- Bojan B. Dimitrijević: "Vazdušni rat nad Republikom Srpskom i Republikom Srpskom Krajinom"
- Danko Borojević - Dragi Ivić: "Orlovi sa Vrbasa"
- Časopis "Navy News"
- Časopis "Авиация и космонавтика"
- Ostali podaci iz javnih izvora
|
