offline
- CheefCoach
- Legendarni građanin
- Pridružio: 14 Avg 2011
- Poruke: 6594
|
Mislim da ovaj tekst (iako je stariji) jos uvek nije bio na sajtu.
Citat:Kragujevačka fabrika „Zastava Arms“ i Uprava pješadije Glavnog štaba Srbije još su 26. septembra 2001. široj javnosti predstavili prototip puške 5,56 mm M21. Puška M21 razvijana je kao osnovni podsistem naoružanja u okviru projekta Model NVO vojnika pješadije.
Uprava pješadije GŠ je još 1997. godine koncipirala i, u skladu sa savremenim kretanjima u razvoju naoružanja i vojne opreme za vojnike 21. vijeka, ali i u duhu predstojećih integracionih procesa na ovim prostorima, počela da realizuje novi model. Ovo je bio jedan od prvih koraka ka uklapanju u program „Partnerstva za mir“ i, u skladu sa tim, razvoja domaćeg programa po uzoru na NATO studijski projekat CRISAT (Collaborative Research Into Small Arms Tehnology) iz 1990. CRISAT se zasnivao na Glavnom američkom planu za razvoj ručnog vatrenog oružja (Small Arms Master Plan, SAMP). SAMP je razbijen na podgrupe individualnog (OICW), kolektivnog (OCSW) i oružja za ličnu odbranu (OPDW odnosno OPW). Opredjeljenje za unifikovano pješadijsko oružje „na ovim prostorima“, usklađeno sa STANAG No.4172 od 1. februara 1982., predstavlja više nego unosan posao i sjajnu perspektivu za namjensku industriju Srbije.
m21ca3 150x150 Jurišna puška M21 iz Zastave
rh m145 2 7094 150x150 Jurišna puška M21 iz Zastave
zastava arms m21 150x150 Jurišna puška M21 iz Zastave
m21bs 10 150x150 Jurišna puška M21 iz Zastave
m21ssx5 150x150 Jurišna puška M21 iz Zastave
m21 r1 c1 150x150 Jurišna puška M21 iz Zastave
Projekat nove puške počivao je na institucijama i ličnostima koje su predstavljale vjerovatno najsposobniji tim u zemlji. Kao taktički nosioc i autor TTZ postavila se Uprava pješadije, ispred koje su vidnu ulogu imali načelnik, generalmajor mr. Milorad Stupar i pukovnik mr. Jovica Vučković. Za sve aktivnosti oko razvoja u smislu usmjeravanja i objedinjavanja poslova bio je zadužen pukovnik Božidar Cukić, pomoćnik direktora Instituta za KoV. Kao neposredni nosilac zadatka na razvoju puške određen je pukovnik Petar Radović iz sektora klasičnog naoružanja, na razvoju podvjesnog bacača granata (PBG) – potpukovnik Vlada Kostić, na razvoju granata 40 mm – potpukovnik Radisav Jovanović, te na razvoju municije 5,56 mm – dipl. inž. Ratko Ćurčić. Sam razvoj sistema oružje – municija prepušten je timovima iz VTI i fabrika namjenske industrije. Tako je konstrukcija puške prepuštena kragujevačkoj „Zastavi“, municije 5,56 mm – užičkom „Prvom partizanu“, granata 40 mm – valjevskom „Krušiku“, a SUV (sistem za upravljanje vatrom) sa optoelektronskim nišanskim uređajima, uključujući i LOC (laserski obilježivač cilja) – zemunskom „Infizu', niškoj EI „Sova“, beogradskom „Teleoptiku – Žiroskopi“ i Institutu za fiziku, te „Zraku“ iz Teslića.
Puška M21 u početku je bila koncipirana tako da joj osnovni bude dnevni optički nišan jednostavne konstrukcije. Pored toga, predviđeni su pasivni noćni optički nišan, kolimatorski refleksni nišan (pogodan za CQB – Close Quater Battle), laserski obilježivač cilja kao i bilo koji drugi nišanski sistem predviđen za montiranje na Viver (Picatini) šini. Zamišljeno je da “sistem za upravljanje vatrom” (SUV) treće generacije omogući vojniku brzo otkrivanje, jednostavnije gađanje i veliku efikasnost uništavanja cilja i danju i noću. Podsistem za upravljanje vatrom predviđao je primjenu više tipova optičkih i laserskih nišana. Ispitivani su srbijanski pasivni nišani 5×80, nišani 3×50, koji su razvijani, i izraelski pasivni monokular “mini n/seas”. Rezultati su ukazivali da je optimalno rešenje za pušku M21 refleksni nišan sa pasivnim monokularom, koji je omogućio vrsnim strijelcima veći procenat pogađanja meta, uz istovremeno manji utrošak municije i vremena po pogođenoj meti. Kod laserskih obilježivača cilja (LOC) pokazalo se da na 100 i 300 metara daljine srbijanski i izraelski obilježivači objezbeđuju iste pogotke, ali se kod srbijanskog tipa iskazao veći utrošak municije i vrijeme za pogađanje. Konačni rezultati govorili su da je izraelski integrisani podsistem za upravljanje vatrom na AP M21 5,56 mm ostvario za 21,2% veću vatrenu efikasnost u odnosu na srbijanska rješenja.
Predviđeno je da sistem na pušci čini nekoliko kombinacija dnevnih i noćnih pasivnih optičkih nišana izraelsko-američkog sistema „ITL Optronics Ltd“ („International Technologies Lasers Ltd“ osnovan 1981.; 60% akcija pripada „SOLTAM Systems Ltd“). Tako su na M21 ugrađeni:
- Night Vision Systems Mini N/SEAS
- Night Vision Monocular
- MARS Multi Purpose Aiming Reflex Sight.
Inače, zvanična oznaka za srbijanski dnevni integrisani nišan bila je DIN M-21. Ima uvećanje 2x, te vidno polje od 15º, radi u vidljivom spektru (630-670 nm). Zvanična oznaka za noćni nišan bila je NN M-21, a radilo se o pojačivaču slike II generacije 5×80.
U krajnjoj varijanti, vojska Srbije se opredijelila za standardno oružje sa mehaničkim nišanima, dok je viver šina omogućavala željenu ugradnju ostalih sistema samo po potrebi.
Kada je u pitanju samo oružje, ono u osnovi predstavlja eklektičko rešenje. Konstruktori su kombinovali elemente stare AP M70 odnosno verzije u kalibru 5,56mm M80 (sistem pozajmice barutnih gasova, bravljenja i ostalih funkcija na principu Kalašnjikova), kompozitne materijale koji zamjenjuju drvene dijelove kundaka i od kojih je izrađen okvir, preklopni, profilisani kundak tipa galil, obostrane komande regulatora, optički i noćni nišan, laserski obilježivač cilja (LOC) u vidljivom i nevidljivom spektru i podvjesni bacač granata. Radi montaže PBG, nož se plasira sa desne strane, sa sječivom u horizontalnoj ravni. Podvjesni bacač zasniva se na ruskim rešenjima 40 mm „Kastjor“ BG-15, GP-25, GP-30 ili GP-90 (6G15 za AP 101). Uz klasične granate sa parčadnim dejstvom na bazi ruskih VOG-25 i VOG-25P (odskočne), „Krušik“ je razvio i kumulativne, dimne, osvjetljavajuće i vježbovne. Zrno ispaljeno iz M21 postiže početnu brzinu od oko 1000 m/s, praktična kadenca je 120, a teoretska – 560 do 680 metaka/min (bolja kontrola oružja).
U suštini, puška M21 također je radila na principu pozajmice gasova jer je zadržan “sistem kalašnjikova”, gdje zatvarač rotira krećući se po lučnom žlijebu. Dotadašnja tri položaja za regulaciju količine pozajmljenih gasova zamijenjena su jednim, fabrički fiksiranim položajem. Ovo pojednostavljenje povoljno je uticalo na vojnika u borbi, jer je isključivalo dilemu oko izbora položaja regulatora.
Sanduk puške je od presovanog čeličnog lima, zaštićenog bruniranjem. Poklopac sanduka više nije bio odvojiv, već je „šarnirom“ povezan sa sandukom u prednjem, a klasično zabravljen u zadnjem dijelu.
Mehanizam za otvaranje vatre je modifikovan u smislu uvođenja komande regulatora paljbe i sa strane pištoljskog rukohvata. Poluga regulatora paljbe sa desne strane ista je kao i ona na puškama M70. Obje poluge-komande međusobno su spregnute. Ova nova poluga na pištoljskom rukohvatu omogućava otvaranje i izbor režima paljbe u preklopljenom položaju kundaka, i to ne mijenjajući hvat oružja.
Kundak je u odnosu na prethodne potpuno nove konstrukcije. Osnovu čine dva metalna uključka, dok je tijelo od čvrstog polimera. Preklapa se u desnu stranu. U prednjem (sklopljenom) položaju, blago je zabravljen, i lako se, povlačenjem, dovodi u otvoreni položaj. I u prednjem, sklopljenom položaju kundaka omogućeno je manipulisanje ručicom zatvarača.
Površine za zabravljivanje kundaka čine dva naležuća konusa, koji, habanjem, samo još dublje upadaju jedan u drugi, tako da nema neprijatnog klimanja (kao na M70). Vijek ovog preklapajućeg kundaka praktično je neograničen. Oslonac za rame, inače, prilagođen je za prijem gumenog amortizera, koji se koristi prilikom upotrebe bacača granata.
Prednji podkundak se radi od crnog brizganog polimera, sa vertikalnim rebrima, koja sprječavaju proklizavanje. Krajevi podkundaka dosta su visoki, tako da, pri normalnom hvatu, ne dozvoljavaju kontakt šake sa vrelim metalnim površinama gasnog cilindra. Isto rešenje omogućilo je i maksimalno hlađenje cijevi, jer je gornji kraj kundaka otvoren (bez gornje obloge). Pištoljski rukohvat također je polimerski, znatno veći i udobniji od onog na M70. Prilagođen je za rukovanje golom, ali i šakom u rukavici. Mjesto za pozajmicu gasova je na 200 mm od usta cijevi, i tu se nalazi integrisana gasna komora, koja je, ujedno, postolje prednjeg mehaničkog nišana, podesivog po pravcu i visini.
Puška se radi u varijanti standardnog „jurišnog“ oružja, automata (cijevi dužine 460 ili 375 mm), ali i varijante sa produženom cijevi (snajperska varijanta).
Mora se priznati da su pobrojana rješenja, iako su oružje svrstavala u red savremenih jurišnih pušaka, već viđena. Ono što M21 čini zaista osobenim i interesantnim, ne samo za vojsku Srbije nego i za izvoz, predstavlja – cijev.
NOVA POLIGONALNA CIJEV
„Operations Research Office“ (ORO) američke armije je još 1948. na univerzitetu „Džon Hopkins“ počela istraživanja radi iznalaženja optimalnog sistema oružje – municija. Na bazi programa SPIW (Special Purpose Individual Weapon), SAW (Squad Automatic Weapon) i SALWO, Komanda KoV propisala je TTZ koji su poslužili kao osnova za razvoj malokalibarske superbrze municije. Kao polazna osnova usvojen je metak .222 Remington, iz koga je razvijen „Cartridge, 5,56mm (.223), Ball M.193“. Novo zrno bilo je dugo 18,9 mm, mase 3,56 g i prečnika 5,66 mm, sa radijusom oživala od 36 mm (što je težište zrna pomjerilo više unazad) i prečnikom vrha 1,14 mm. Jezgro od meke legure olova i antimona presvlačeno je 0,5 mm debelom košuljicom od tombaka. Prilikom ispaljivanja iz puške M-16, 1,75 g baruta davalo je zrnu početnu brzinu od 995 m/s i energiju od 1540 J. Prva borbena ispitivanja u Vijetnamu uslijedila su 4. juna 1960. Sa fronta su počele da stižu alarmantne pritužbe, a i NRA je stavila niz zamjerki na ovo rešenje. Zbog koraka od 381 mm (6 pravougaonih žljebova, uvijanje udesno), velike početne brzine i težišta pomjerenog unazad, zrno je imalo nizak stepen stabilnosti (1,13), a samim tim i malu preciznost (pogotovo u ekstremnim klimatskim uslovima). Amerikanci su do 23. januara 1963., kada je AR15 / M16 usvojena kao standardno oružje, bili primorani da korak smanje na 304,8 mm. Ovom izmjenom zrno je postizalo 190000 o/min, što je još uvijek bilo manje od optimalnih 250000 o/min.
Belgijska „Fabrique Nationale“ pokušala je da konstruiše bolju municiju 5,56 mm. Zrnu XM 855 (SS-109) dali su vitkiji ožival poluprečnika 41 mm i oštriji vrh (prečnik 0,5 mm), produžili su ga na 32,1 mm, a u jezgro ubacili tvrdi gvozdeni trn dužine 8 mm i mase 0,648 g. Ukupna masa zrna povećana je na 4,02 g ali je potisno punjenje smanjeno na 1,62 g. Belgijanci su preporučili još manji korak od 177,8 mm. Novo zrno, ispaljeno iz M16A1 (stari korak uvijanja), imalo je početnu brzinu od 930 m/s i energiju od 1740 J. Zbog boljih balističkih performansi, Amerikanci su prihvatili SS-109 i 20. novembra 1983. izbacili novu varijantu AR15 – M16A2, sa korakom od 177,8 mm. Usljed većeg ugla uvijanja povećana su radijalna naprezanja pa je M16A2 opremljena 2 mm dužom i ojačanom, tzv. „teškom cijevi“ (HB). Naredne godine, SS-109 postao je standardni metak NATO.
Primjetno je da na samom vodištu zrna (osim koraka) nije mnogo urađeno i da ono nikada nije standardizovano. Kao i M16A2, većina jurišnih pušaka opremana je cijevima sa klasičnim, pravougaonim načinom olučenja. Međutim, pritisak gasova kod kalibra 5,56 mm dostiže vrijednosti i od 3500 bar-a, što izaziva veliki specifični pritisak košuljice zrna na radne bokove polja. Kako radni bokovi imaju relativno malu tarnu površinu, dolazi do njihovog brzog habanja i stvaranja zazora na „neradnoj“ strani. Ovo ima više nepovoljnih posljedica. Kroz povećane zazore usijani gasovi prodiru brzinom većom od brzine projektila, što dovodi do pada početne brzine i ubrzanog propadanja vodišta. Dalje, veliki bočni pritisci mijenjaju strukturu površinskog dijela vodišta (smanjenje elastičnosti), što ograničava normalne vibracije i elastičnost cijevi. Konačno, povećani pritisak košuljice zrna stvara naprsline između radnog boka polja i dna žlijeba. Naprsline se vremenom povećavaju, poprimajući formu dubokih brazda trouglastog presjeka (zona krtog materijala), sa strukturnim diskontinuitetom po ivicama. Ovo kao krajnju posljedicu ima drobljenje i „čupanje“ polja, pomjeranje prelaznog konusa između ležišta i vodišta prema ustima cijevi (praktično, povećanja zapremine barutne komore), a time i opadanja početne brzine, dometa, preciznosti i životnog vijeka.
Sa ovim problemima Marinko Petrović se sreo tokom razrade projekta FAZ u kalibru 5,56 mm (M.80, M.80A, M.85, M.85M, M.90, M.90A, M.95). Oružje je koristilo cijevi sa klasičnim pravougaonim žljebovima i korakom od 177,8 mm (Vo=790-960 m/s, kadenca 600 metaka/min), odnosno, iskazivalo je sve pobrojane mane. Zaokupljen poboljšanjem vodišta zrna, Petrović se vratio nekim pomalo zaboravljenim idejama iz 19. vijeka, koje su, zahvaljujući napretku savremene tehnologije, mogle biti uspješno realizovane. Kao polazna osnova poslužila mu je ideja talentovanog britanskog inženjera Džozefa Vitvorta iz 1854. godine. Vrhovni komandant britanskih snaga, lord Harding, u to vrijeme je Vitvortu ponudio da usavrši serijsku proizvodnju i poboljša balističke performanse inače izvrsne enfildove sprednjače. Vitvort je rad započeo uz pomoć čuvenog puškara Vestli Ričardsa. Da bi smanjio otpor vazduha i obezbjedio bolje balističke performanse, Vitvort je prečnik zrna redukovao sa .577 (14,6 mm) na .450 (11,43 mm), a dužinu povećao sa 25,5 na 34 mm. Osim toga, umjesto od mekog olova sa šupljinom (smatralo se neophodnim radi lakšeg urezivanja u žljebove), zrno je izradio od otvrdnutog olova (eksperimentisao je čak i sa gvozdenim zrnima), uzdužno ga profilišući prema presjeku vodišta. Klasično enfildovo cilindrično vodište sa 5 žljebova (visina radnog boka 0,42 mm) zamijenio je poligonalnim ili heksagonalnim profilom sa zaobljenim prelazima, a korak uvijanja drastično je smanjio sa 1981 na 508 mm. Po naređenju lorda Palmura, 1857. godine su u Državnoj streljačkoj školi u Hitfu izvedena paralelna testiranja na kojima je Vitvortovo rešenje po preciznosti višestruko prevazišlo do tada neprikosnoveni enfild. Međutim, vojna komisija zaključila je da je kalibar od 11,43 mm suviše mali za vojne potrebe, a tehnologija izrade suviše skupa za masovnu produkciju. Tako su Vitvortove puške proizvođene samo kao takmičarsko oružje. Mora se priznati da je proizvodnja Vitvortovih zrna sa podužnim poligonalnim žljebovima (radi punjenja sa prednje strane, pasovanjem u profil cijevi) zaista bila komplikovana i skupa. Međutim, tokom Secesionističkog rata u Americi, snage Konfederacije su u Mančesteru formirale dobrovoljačku Vitvortovu streljačku četu, naoružanu vitvortovim oružjem. U nedostatku originalnih zrna, Južnjaci su sa podjednakim uspjehom koristili obična cilindrična zrna sa šupljom bazom. Uspeh ovih snajperista bio je tako veliki da je Unija odmah strijeljala sve protivničke vojnike zarobljene sa vitvortovom puškom u rukama.
Zaokupljen ovom idejom, Marinko Petrović je istu uzeo i kao osnovu za svoju doktorsku disertaciju. Pošao je od ideje da savremena tehnologija kovanja vodišta omogućava izradu njegove optimalne geometrije kao i povećanje odnosno pojeftinjenje produkcije (manji „škart“ i istovremena izrada ležišta sa prelaznim konusom). Petrović se opredijelio upravo za poligonalni oblik vodišta odnosno za poprečni presjek koji se vezivao za oblik poligona i profile bez konveksnih promjena na prelazu između polja i žljebova. Ovakvom konstrukcijom došlo se do znatno boljeg zaptivanja, veće preciznosti, smanjenog habanja i bakarisanja, a time i produženja vijeka trajanja cijevi za oko 60% (u direktnoj vezi sa tim je i održavanje skoro iste grupe pogodaka sve do kraja vijeka cijevi), kao i olakšanog čišćenja i održavanja. U saradnji sa „Zastavinim“ timom, u kome je vodeću ulogu preuzeo inž. Zoran Todorović, Marinko Petrović je ideje iz disertacije primijenio i na oružju M21.
Krajem 2003. godine intenzivirane su aktivnosti na ispitivanju sistema M21. Ona su ubrzo okončana, puška je prošla sve testove, i tokom iste godine u završnoj fazi se nalazio elaborat o ispitivanju. U Tehničkom opitnom centru pokazalo se da je efikasnost puške M21 34,3% bolja od stare AP 7,62 mm M70. Puška M21 imala je 20% veći brisani domet, dvostruko veću položenost putanje pri gađanju na daljinama do 300 m i 50% manju energiju trzanja. Zrno 5,56 mm postizalo je veći efekat na cilju i imalo probojnost na 700 m 35% veću od probojnosti zrna 7,62 mm. Uporednim gađanjem utvrđeno je da metak 5,56 mm probija ploču balističkog prsluka NATO na daljini 640 m, dok metak 7,62 mm to može samo na daljini do 460 metara.
Preciznost gađanja podcijevnim bacačem 20% je bila veća u odnosu na tromblonsku minu. Metak 40 mm sa projektilom parčadnog dejstva imao je 25% veći domet u odnosu na tromblonsku trenutnu minu, a metak sa projektilom kumulativnog dejstva čak 58% veći domet u odnosu na TTM. Pri korištenju metka 40 mm sa projektilom dimnog dejstva, pokazalo se da su njegove taktičko-tehničke karakteristike 20% bolje od odgovarajućeg tromblonskog projektila. Sa Ministarstvom odbrane Srbije, odnosno, sa Generalštabom, dogovoreno je da TOC procjeni izvjesnost prelaska na sljedeću fazu (ugovaranje). Ova ocjena je bila pozitivna; očekivalo se ubrzano osvajanje „0“ serije pa su znatna sredstva uložena u razvoj i nabavku alata. Konačno, 29. aprila 2004. Ministarstvo odbrane Srbije je zvanično uvrstilo oružje M21 u opremu vojske te naručilo „nultu seriju“ od 500 komada. Prema klauzulama Ugovora, „Zastava-Oružje“ se obavezala da izradi „nultu“ seriju od 500 komada pušaka M21, te da u septembru 2004. pristupi serijskoj proizvodnji 5000 pušaka sa oba tipa cijevi (i sa klasičnim i sa poligonalnim žljebovima).
Kako je uvođenje oružja postalo izvjesno, proizvođač je početkom avgusta 2004. na strelištu Ilićevu kod Kragujevca priredio veliku promociju sa demonstracijom vatrene moći puške. Demonstraciji su prisustvovali predstavnici Vojske Srbije na čelu sa generalom Branislavom Lukićem, načelnikom Uprave za pješadiju i generalom Ivanom Đokićem, načelnikom Sektora za resurse Ministarstva odbrane, kao i general Miroslav Milošević, pomoćnik ministra unutrašnjih poslova, te načelnik Resora Javne bezbjednosti MUP Srbije.
U septembru 2004. sklopljen je posao u vrijednosti od 150.000 eura za isporuku pušaka M21 Makedoniji. Tokom 2005. godine, pregovarano je o eventualnoj prodaji oružja Mađarskoj, a 2000 pušaka isporučeno je snagama u okviru misija UN. Američki eksperti vrlo pohvalno su se izrazili o oružju.
Patentom zaštićene inovacije na pušci M21
1. gasni povratnik; odnosno rješavanje pritiska mnogo jačeg metka (u svijetu to niko nije riješio);
2. integrisan gasni povratnik i prednji nišan;
3. prednji rukohvat sa termo umetkom (jedinstveno rešenje u svijetu jer je riječ o jednodijelnom prednjem rukohvatu);
4. nov kundak koji je eliminisao mane stare puške M70 sa preklapajućim kundakom i sve zazore;
5. zadnji rukohvat jedinstveno urađen sa lijevom i desnom polugom (napravljen da može da se mijenja režim paljbe, i za ljevorukog i za desnorukog strelca);
6. sanduk od presovanog lima (Izraelci imaju frezovan sanduk);
7. poklopac se ne odvaja od oružja i ima rotirajući poklopac koji omogućava da se na njemu nađe zadnji nišan;
8. poligonalna cijev
Autor: Zoran Milošević
http://www.specijalac.net/jurisna-puska-m21-iz-zastave/
|
a u" kalibru" je unazad godinu dana bio test neceg slicnog u 5,56 kalibru ali ne sjecam se sad,i bili su prilicno razocarani ne samo tim blijeskom i bukom nego i energijom metka.Ustvrdili su da metak uopce nama svojstva koja 5,56 metak ima kad je ispaljen iz 20 incne cijevi kada zbog velike brzine nanosi strahovite povrede i preda vecu energiju cilju nego 7,62x39.Razina energije ovog "krateza" bila je niska u rangu pistoljske municije.Nikako se sad ne mogu sjetiti o kojem oruzju i duzini cijevi se radilo.
