offline
- zx16
- Novi MyCity građanin
- Pridružio: 22 Avg 2011
- Poruke: 6
- Gde živiš: Rossiя
|
Predratne fabrike aviona u Srbiji:
ROGOŽARSKI AD
Prva Srpska fabrika aeroplana Živojin Rogožarski AD, osnovana je 1923., i radila je pod tim imenom sve do završetka Drugog svetskog rata kada je integrisana sa IKARUS-om i Zmajem.
Prvi poslovi ove fabrike su bili servisiranje i popravka aviona iz Prvog svetskog rata, kao i izrada krila drvene konstrukcije za Mali Branderburg. Rogožarski pre ovoga ima stolarsku proizvodnju; pa i iskustvo u izradi drvenih konstrukcija što mu je omogućilo ovu proizvodnju. Ubrzo posle toga počela je proizvodnja aviona sopstvene konstrukciji te proizvodnja po stranim licencama. Najpoznatiji proizvodi ove fabrike su; mali Brandenburg, Fizir FN, Sim 14, R-100, Hurricane Mk , kao i IK 3 inžinjera Sivčeva i Zrnića koji je proizveden pred drugi svetski rat. Dizajn IK 3, vrlo uspešna koncepcija , te stabilnost i upravljivost , ovog lovca niskokrilca, učinile su ga popularnim kod tadašnjih pilota lovaca. Počelo je opremanje eskadrila RV aparatima tipa IK 3 , pripremljena je i varijanta sa znatno snažnijim motorem što bi ga učinilo superiornim u odnosu na lovce tog vremena. Rat je sve prekinuo.
Kompanija Rogožarski je za svog postojanja proizvela 286 aviona, nalazila se u Knez Danilovoj Ulici broj 25, gde se danas nalazi fabrika IKL.
IKARUS AD
IKARUS AD, tvornica aero i hdroplana, Šumadijska 12, Novi Sad, osnovana je 1923. a fabrika u Zemunu sa sopstvenim aerodromom za ispitivanje aviona podignuta je1927 godine. U Zemunskoj fabrici su proizvođeni aviona domaće konstrukcije i aparati po stranim licencama. Dobro poznati avioni proizvedeni u IKARUS-u su: Potez 15, Hawker Fury, Bristol Blenheim, IK-2 Orkan.
Posle rata 1946, ZMAJ i ROGOZARSKI su integrisani sa IKARUS-om ; tako je nastala nacionalna fabrika za proizvodnju aviona tadašnje Jugoslavije gde su proizvođeni; S-49 lovac, Tip 213 i Tip 522 koji su služili za obuku pilota, Tip 214, i Tip 452 sa dva mlazna motora.
IKARUS je proizveo ukupno 475 aviona do 1962, kada je i prekinuta proizvodnja za avio industriju. Proizvodni proces je prebačen u BiH gde je formirana nova kompanija sa imenom „SOKO” koja je radila uspešno sve do izbijanja građanskog rata 1990 godine.
Fabrika IKARUS se nalazila u Zemunu - Avijatičarski put 19, između ulice Palmira Toljatija i hotela „Jugoslavija”.
ZMAJ
Fabrika aeroplana i hidroaviona ,,ZMAJ’’ je proizvodila avione i hidravione-amfibije koje je dizajirao tim Petrovići - Šterić. Zmaj je osnovan 1927 u Zemunu bio je treća fabrika aviona u Srbiji. Na početku su se proizvodili avioni po francuskoj licenci, da bi 1932 fabrika počela sa sopstvenom proizvodnjom. Avioni koji su proizvođeni u Zmaju su; Dewoitine, Fizir, FP-2, Hawker Fury, Hawker Hurricane, i putnički Spartan po specifikacijama AEROPUT-a. U Zmajevoj fabrici je proizvedeno 359 aviona do 1946, kada je fabrika preorjentisana na proizvodnju poljoprivrednih mašina. Fabrika je bila locirana u Zemunu u Karađorđevoj ulici br. 18. ćošak Karađorđeve i ulice Đure Đakovića.
INDUSTRIJA AEROPLANSKIH MOTORA AD
Osnovana 1927 kao mešovita kompanija sa 50% stranog kapitala sa proizvodnom halom u Rakovici. Fabrika je nacionalizovana 1936. kada je i počela sa proizvodnjom avionskih motora po licenci; Jupiter (Gnome-Rhone), K-7, K-9 i K-14.
U ovoj fabrici je po licenci proizveden i prvi kamion „PRAGA” 1940. godine.
Posle Drugog svetskog rata je preimenovana u Industrija Motora Rakovica - IMR, gde je deo pogona i dalje nastavio da proizvodi motore za avio industriju.
FABRIKA AVIONSKIH MOTORA S.VLAJKOVIĆ i SIN
Stolarska kompanija Svetozara Vlajkovića počela je sa proizvodnjom aviona 1925 godine, pravila je Breguet XIV, kao i avionskih motora Walter NZ. Nalazila se u Pozorišnoj ulici 63 (današnja Francuska ulica).
TELEOPTIK AD
Prva Srpska fabrika telefona, optike i precizne mehanike;osnovana je1922 u Beogradu u Francuskoj ulici 61. da bi 1928 počela da proizvodi i avionske instrumente. Na početku se radilo po stranim licencama da bi od 1935 godine fabrika počela da radi i sa sopstvenim proizvodima. Fabrika je preseljena u Zemun 1940 godina gde se i danas nalazi.
1985 godine Teleoptik je podeljen na dve , gde je novoformirana fabrika počela da radi pod imenom „TELEOPTIK ŽIROSKOPI”, a od 1989 postala je posebno preduzeće nezavisno od matične kompanije.
Fabrika i dalje posluje pod istim imenom, linija proizvoda je povećana, radi se oprema i instrumenti za avione. Fabrika se nalazu u Zemunu u ulici Cara Dušana 139-141.
NESTOR AD
Fabrika je osnovana 1938. u Beogradu, proizvodila je instrumente za domaće proizvođače aviona i za vojnu industriju. Fabrika se nalazila u Kralja Aleksandra 312.
Posle rata fabrika je nacionalizovan i pripojena PRECIZNOJ MEHANICI.
MIKRON
Pogon za optiku i preciznu mehaniku koji je osnovan 1931. u Beogradu proizvodio je instrumente za avione. Fabrika je radila na testiranju i podešavanju aviona i optičkih instrumenata.
Posle rata 1947 godine pogon je priključen fabrici TESLA.
Mikron je bio lociran u ulici Kralja Aleksandra 94, preko puta današnjeg Elektrotehničkog fakulteta.
JASENICA AD
Prva fabrika u Srbiji koja je proizvodila svećice po licenci. Bavila se i popravkom avionskih motora LOREN. Proizvodne hale su bile u Smederevskoj Palanci.
UTVA DD
Osnovana je u Zemunu 1937 kao fabrika za proizvodnju jedrilica. Premeštena u Pančevo 1939/1940 godine gde je počela da radi na održavanju aviona za trening; Bucker.
Posle rata, 1948 godine, fabrika je počela sa proizvodnjom aviona; Trojka, Tip 212, Tip 213, Utva-65, Utva-66, Utva-75, a danas proizvodi avion za obuku pilota ,,LASTA’’ domće konstrukcije; proizvodi delove za Orla i G4 Super Galeb , kao i delove i opremu za strane partnere. U fabrici je proizvedeno oko 900 aviona.
Fabrika je integrisana u maju 1996. sa Fabrikom alatnih mašin „ A” iz Železnika.
Nalazi se u Pančevu, Jabučki put bb.
FABRIKA PADOBRANA KNEBL I DITRIH
Fabrika je osnovana 1923 u Inđiji kao „Fabrika za letačku opremu, padobrane i letačka odela”.
Bila je prvi proizvođač padobrana u Srbiji, krenulo se sa licencom američke kompanije „IRWIN”, a kasnije je proizvođen padobrana „SPAS”, koji je patentiran u saradnji sa partnerom kompanije; Miroslavom Ditrihom. Od 1930. godine do Drugog svetskog rata fabrika je proizvela oko 2500 raznih padobrana a posle rata je nacionalizovana i preimenovana u „FRANjO KLUZ”.
DRŽAVNA FABRIKA AVIONA Kraljevo
Septembra 1926. na Divljem polju kod Kraljeva otpočela je izgradnja vojnog zavoda za izradu i popravuku aviona metalne konstrukcije, za što su korišćena sredstva i mašine dobijene od Nemačke na ime reparacije za štete učinjene u Srbiji za vreme Prvog svetskog rata. Juna 1927. sklopljen je ugovor sa poznatim francuskim proizvođačem aviona Lujom Bregeom, kome je ustupljena nova fabrika sa svom opremom, uz obavezu da u njoj organizuje proizvodnju 425 tada čuvenih lakih bombardera i izviđača metalne konstrukcije brege19 i obuči domaći tehnički i proizvodni kadar za samostalnu izradu ovih aviona .
Prvih 75 avion izrađeno je u potpunosti u Francuskoj i samo je sklapanje izvršeno u Kraljevu, a zatim je postepeno povećavan procenat delova i opreme prozivedene u Jugoslaviji, tako da je od treće serije iz 1929. od 125-tog aviona proizvedena u potpunosti u Kraljevu uz kooperaciju sa Ikarusom i nekim drugim domaćim firmama, a delom od domaćih sirovina. U ove avione je ugrađivano više tipova rednih i zvezdastih motora među kojima Hispano, Loren i Jupiter u rasponu od 420 do 680 KS. Poslednja serija od 50 aviona brege19-8 koja je imala nova krila zaobljenog oblika, smatrana je rezervom i ostala je nedovršena sve do 1937. kada su u Ikarusu na ove avione ugrađeni motori rajt-ciklon od 778 KS. Prerada je bila delo domaćih konstruktora koje je predvodio inženjer Zrnić . Po okončanju proizvodnje brege19 , fabriku je početkom 1933. preuzeo Vazduhoplovno tehnički zavod , koji je nastavio sa izradom rezervnih delova i vršio reviziju i popravku isporučenih aviona koji su postali okosnica borbenih eskadrila RV kraljevine Jugoslavije.
Kada je u okviru programa modernizacije vojnog vazduhoplovstva od Nemačke 1938. kupljena licenca za proizvodnju dvomotornih bombardera Dornije DO-17 , u koje su po zahtevu naših stručnjaka ugrađivani motori Gnom ron K-14 od 860 KS proizvedeni u fabrici u Rakovici. Proizvodnja ovih aviona je prvobitno bila poverena Aeroplanskoj radionici Vazduhoplovno tehničkog zavoda . Pokazalo se ubrzo da zamršeni vojni administrativni propisi sputavaju proizvodnju ovih tada vrlo modernih i složenih bombardera, pa je izlaz nađen u formiranju posebne Državne fabrike aviona, kao autonomnog državnog preduzeća koje je poslovalo na industrijsko-komercijanoj osnovi. Ova fabrika počela je da radi od maja 1939. i u pogonima gde su ranije izrađivani Bregejci, organizovala je proizvodnju prve serije od 36 DO-17 Kb . Prvih 16 bombardera bilo je spremno za isporuku već polovinom 1940., a cela serija je isporučena krajem 1940.
Poznato je da avioni nisu naoružavani niti potpuno opremani u Kraljevu, to je naknadno rađeno tek posle pregleda Dornijerovih kontrolora. Tako su naši avioni imali bolje karakteristike i opremu od Nemačkih. Otpočela je izrada druge serije od 40 DO-17 , tako da je u fabrici bio gotov deo sklopova u trenutku napada na Jugoslaviju. Naša vojska minirala je u aprilu 1941. godine fabriku i onesposobila je za proizvodnju. Neprijatelj je uspeo da uključi fabriku u svoju ratnu proizvodnju u minimalnom obimu. Oktobra 1941. kada su partizanske jedinice opkolile Kraljevo i kada su Nemci uplašivši se masovnog ustanka u gradu, streljali građane Kraljeva i okoline, ubijeno je preko 470 radnika i službenika fabrike aviona. Oskudni mašinski park preostao po miniranju fabrike je razvučen, a kao su glavna postrojenja i hale ozbiljno oštećeni , posle rata proizvodnja aviona u Kraljevu nije obnavljana.
Zmaj
Fabrika aeroplana i hidroaviona Zmaj bila je jugoslovanska fabrika aviona koja je radila u periodu od 1927. do 1946. godine u Zemunu. Osnovana je u montažnim barakama 15. marta 1927. godine u Zemunu u ulici Tošin bunar 27, a osnivači su bili inženjer Jovan Petrović i industrijalac Dragoljub Šterić
Proizvodnja aviona domaće konstrukcije:
Fizir-Rajt – školski (15 primeraka 1930. god.)
Fizir F1M-Jupiter – školski (5 primeraka hidroavion 1930. god.)
Fizir-Loren – školski (15 primeraka konverzija Majbah u Loren 1932. god.)
Fizir FN - školski (129 primeraka VV + 4 hidroverzija PV + 3 Aeroklub + 1 prototip od 1930. do 1937. god.)
Fizir FP-1 – školski (1 primerak – prototip 1934. god.)
Fizir FP-2 – školski (66 primeraka 1936. god.)
Zmaj R-1 – višenamenski avion lovac – bombarder - izviđač (klasa razarači) (1 primerak – prototip 1940. god.)
Fizir F1V je osnovni tip aviona iz koga je razvijena čitava serija aviona za vojne potrebe. Konstruisao ga je inž. R. Fizir sa saradnicima a proizvodio se u jugoslovenskim fabrikama aviona Zmaj i Rogožarski u periodu između 1928. do 1932. godine
Zmaj Fizir FP-2 je bio jugoslovenski školski, dvokrilni, jednomotorni, dvosedi avion, proizveden u Zmaju 1936. godine
Avion Fizir FN (Fizir nastavni) je jugoslovenski školski dvosedi avion namenjen osnovnoj (početnoj) obuci pilota
Zmaj R-1 je prototip jugoslovenskog savremenog lakog dvomotornog srednjokrilnog aviona bombardera mešovite konstrukcije srednjeg dometa koji je izrađen u fabrici Zmaj 1940. godine[1]. Serijska proizvodnja ovog bombardera nije ostvarena zbog Nemačkog napada na Jugoslaviju aprila 1941. godine. Nakon rata, izrađen je sličan prototip lakog bombardera Ikarus 215 i Ikarus 214, koji je imao serijsku proizvodnju.
Proizvodnja aviona po licencama
Hanriot HD-320 – školski (45 primerka 1928. i 1929. god.)
Harniot HD-41H – hidroavion (10 primeraka 1928. god.)
Dewoitine D.27 – lovac (3 primerka 1929. god.)
Gourdou – Leseurre – lovački školski (26 primeraka 1930. god)
Heinkel He-8 – hidroavion (1 primerak 1931. god.)
Spartan Cruiser – putnički (1 primerak 1935. god.)
Hawker Fury - lovački (16 primeraka 1937. god)
Hawker Hurricane MK I – lovački (16 primeraka 1940. god.)
|
