offline
- nemosav1
- Počasni građanin
- Pridružio: 20 Mar 2012
- Poruke: 723
|
Crvena armija je odnela veliku pobedu kod Kurska, nastavila ofanzivu na frontu između Smolenska i Crnog mora, oslobodila Kijev, i do kraja 1943. godine još napredovala prema zapadu; nanela je fašističkoj vojsci nenadoknadive gubitke. Britanske i američke trupe su zauzele Siciliju, a 3. septembra počele iskrcavanje na najistureniji predeo Apeninskog poluostrva. Zbog poraza koje je Italija pretrpela na sovjetsko-nemačkom frontu, na Balkanu, u Africi i na Sredozemlju, oborena je fašistička vlada. Nova vlada je zaključila primirje; kapitulacija italijanskih oružanih snaga objavljena je 8. septembra, a primirje potpisano 29. septembra na Malti. Nemačke trupe, odranije u Italiji, posele su Rim i sva veća mesta i pružile žilav otpor anglo-američkoj invaziji; na Apeninskom poluostrvu se uspostavio vojni front .
Posle poraza u Africi, i talijanska Vrhovna komanda raspolaže za odbranu svoje zemlje jednom armijom na Siciliji, drugom u južnoj Italiji i trećom u severnoj; jednu armiju ima u južnoj Francuskoj, a glavninu vojske na Balkanu: od Alpa do reke Neretve — 2. armiju; od Neretve do Peloponeza grupu armija »Istok« — 9. Armiju u Crnoj Gori, Kosovu i Metohiji, zapadnoj Makedoniji i Albaniji i 11. armiju u Grčkoj. Vrhovna komanda je nameravala da odbranu Italije pojača privlačenjem 4. armije iz Francuske i tri divizije iz Jugoslavije. Nemačka Vrhovna komanda je podsticala tu pripremu, da bi se trupe grupisale u zonama za najpovoljniji operativni razvoj. U nemačkoj Vrhovnoj komandi se pomišljalo na pomoć bugarske vojske koja bi svoju okupacijsku zonu proširila na Crnu Goru i Albaniju, i ojačala svoje jedinice u Grčkoj; bugarska vlada je odgovorila da ne raspolaže vojnom snagom za te razmere.
Ne računajući na trajno italijansko savezništvo, nemačka Vrhovna komanda je 30. avgusta upoznala potči njene zapovednike trupa sa planom »Osovina« (Achse): sopstvenim trupama (15 divizija) zavladati Italijom, u okupiranim zemljama što pre razoružati italijanske formacije, sem onih koje su spremne da produže rat zajedno sa nemačkom vojskom; komandant za Jugoistok preuzima zapovedništvo nad celom jugoistočnom Evropom, poseda trupama najvažnija mesta na obalama i ostrvima Egejskog, Jonskog i Jadranskog mora, obezbeđuje povezanost toga prostora sa dubokim zaleđem. Izvršenje ovog plana dovešće nova nemačka ojačanja u Italiju i na Balkan. Komandant za Jugoistok izdao je 3. septembra pripremnu zapovest, a Vrhovna komanda 8. septembra uveče naredila da trupe hitno pređu u akciju.
Kancelar Rajha je još 26. jula bio naredio da komanda za Jugoistok preuzme rukovođenje svim nemačkim trupama na Balkanskom poluostrvu i italijanskom 11. armijom. Italijanska Vrhovna komanda je zatim obaveštena da će nemačke trupe ući 26. avgusta u italijansku okupacionu zonu u Jugoslaviji da bi bile efikasno zaštićene najvažnije komunikacije, a pre svega od Zagreba i Ljubljane ka Trstu i od Celovca preko Jesenica ka Gorici i Veneciji; tako je nemačka 71. pešadijska divizija dovedena iz Koruške na područje Ljubljane i Bohinjske Bistrice, a oklopno-grenadirska divizija »Nordland« sa štabom 3. SS oklopnog korpusa i školskim lovačkim pukom iz Nemačke na prostor Zagreba i Karlovca.
Nemačka Vrhovna komanda je uspostavila do 26. avgusta štab Grupe armija »F« u Beogradu, da rukovodi trupama u Jugoslaviji i Albaniji. Komandant grupe, određen ujedno i za komandanta za Jugoistok, dobio je komandu i nad Grupom armija »E«, formiranom u januaru 1943. godine u Grčkoj, u čiji su sastav sredinom leta iz Jugoslavije upućene: 104. lovačka, 117. lovačka i 1. brdska divizija. Od štaba komandujućeg generala i komandanta Srbije formirani su štab vojnoupravnog komandanta Jugoistoka i štab 21. brdskog korpusa, a od štaba komandanta nemačkih trupa u Hrvatskoj i ljudstva dovedenog sa drugih frontova, štabovi 15. brdskog i 69. rezervnog korpusa. Vojnoupravni komandant za Jugoistok ima sedište u Beogradu, a vlast vrši preko opunomoćenog generala u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i vojnog komandanta Grčke, a posle i komandujućeg generala u Crnoj Gori i opunomoćenog generala u Albaniji; sam je vojni komandant Srbije u svojstvu šefa civilne vlasti i operativnog komandanta svih nemačkih, bugarskih i kvislinških trupa. Početkom avgusta, pod komandantom nemačkih trupa u Hrvatskoj (Bosni i Hercegovini) nalazi se 168.500 nemačkih vojnika i oficira, a pod komandujućim generalom u Srbiji — 94.516 vojnika i oficira.
Sa sovjetsko-nemačkog fronta stigao je u Jugoslaviju, između 23. i 25. avgusta, štab nemačke 2. oklopne armije i smestio se prvo u Kragujevac, pa od 2. septembra u Vrnjačku Banju. Pod njegovu komandu stavljeni su: 3. SS oklopni korpus »Germanija« (Germania) sa štabom u Zagrebu pa posle u Karlovcu — sastava 5. SS oklopna divizija »Viking« (Wiking), 11. SS dobrovoljačka oklopno- grenadirska divizija »Nordland«, 4. SS oklopno-grenadirska brigada »Nederland«, 14. SS policijski puk — koji se oko 1. septembra prikuplja u Hrvatskom zagorju, Kordunu i Baniji; 69. rezervni korpus sa štabom u Vukovaru pa u Vinkovcima — sastava 173. rezervna i 187. rezervna divizija, 1. rezervni lovački puk — u Slavoniji, Sremu, na području Beograda; 15. brdski armijski korpus sa štabom u Banjoj Luci — sastava 7. SS »Princ Eugen«, 373. legionarska »Tigar«, 114. lovačka i 369. legionarska »Vražja« divizija, 4. puk »Brandenburg« — u srednjoj i zapadnoj Bosni, istočnoj Lici i Dalmaciji: 21. brdski armijski korpus sa štabom u Kosovskoj Mitrovici pa u Tirani — sastava 297. pešadijska, 100. lovačka i 118. lovačka divizija, 92. motorizovani pešadijski puk — u Sandžaku, na Kosovu i u dolini Ibra, na prostoru Bitolja i Ohrida. Trupe kojima komanduje štab 2. oklopne armije posle se još formacijski upotpunjuju. Zbog operativne situacije, neke divizije pripadaju jednom pa drugom korpusu, a pri tom i korpusi i divizije menjaju granice zona i komandna mesta štabova. Pod neposrednom komandom štaba 2. armije i štabova korpusa nalaze se odgovarajuće boračke i pomoćne jedinice i ustanove.
Od nemačkih trupa u Sloveniji nalaze se: sem 71. pešadijske divizije iz sastava Grupe armija »B« — policijske jedinice, delovi 438. divizije za naročitu upotrebu i više jedinica za osiguranje i obuku pod komandom štaba 18. vojne oblasti.
Vazduhoplovne formacije (pukovi i eskadrile) za podršku nemačkih trupa u Srbiji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini imale su 1942. godine oko 250 aparata za bombardovanje, izviđanje, vezu i transport na aerodromima kod Zagreba, Banje Luke, Sarajeva, Zemuna i Niša; bile su objedinjene pod Komandom vazduhoplovstva za Srbiju i Nezavisnu Državu Hrvatsku sa sedištem u Zagrebu. Posle sloma Italije proširuje se operativno područje te komande, premeštene u Beograd, koja za svoje snage, iako se nisu uvećale, koristi i aerodrome u dotadašnjoj italijanskoj okupacionoj zoni. Nemačka vazduhoplovna odbrana — od leta 1943. godine do kraja rata — ima težište u izviđanju jadranskog primorja i vatrenoj zaštiti najvećih mesta i značajnih objekata na magistralnom komunikacijskom pravcu od Soluna do Maribora, i sa ovog pravca prema Sarajevu, Rijeci i Trstu.
Za protivavionsku odbranu dovedene su 19. i 20. protivavionska divizija iz Grčke u Srbiju, Bosnu i Hrvatsku, dok se 149. protivavionski puk nalazi u Slovenačkom primorju.
Komandujući admiral Jadrana, sa štabom u Opatiji, upravlja od 11. septembra 1943. godine jedinicama nemačke ratne mornarice u Jadranskom moru, u zoni od Tržiča do Valone, preko komandanata za Istru (u Trstu), Dalmaciju (u Splitu) i Albaniju (u Draču). Tim komandantima su podređene lučke komande: za Istru — u Rijeci, Puli i Trstu; za Dalmaciju — u Zadru, Šibeniku, Splitu i Dubrovniku, potčinjene pomorskoj komandi severne Dalmacije (u Šibeniku) i pomorskoj komandi južne Dalmacije (u Splitu); za Albaniju — u Kotoru i Draču. Svuda su lučkim komandama potčinjene lučke kapetanije i stanice za nadzor pristaništa. Nemačku jadransku mornaricu sačinjavaju: 6. transportna flotila, razmeštena u većim lukama; 10. desantna flotila u Rijeci; 11. flotila za osiguranje preformirana u martu 1944. godine u 11. diviziju za osiguranje (u Trstu), sastava — dve eskortne, jedna protivpodmornička i jedna flotila minolovaca; 1. divizion torpednih čamaca; 22. protivavionski divizion na trgovačkim brodovima i jedrenjacima. Nemačku odbranu u jadranskom primorju ojačavaju mornaričko-obalski artiljerijski pukovi: 1101. puk u Slovenačkom primorju, 1102. puk u Istri i Hrvatskom primorju, 944. puk u zoni Zadar— Split i 945. puk u Crnogorskom primorju.
Čim nemačka vojska prodre u italijansku okupacionu zonu, proširiće ona i sistem teritorijalnih komandi, zasnovan u njenoj zoni odmah posle zauzeća Jugoslavije. Taj sistem je razgranat od Vrhovne komande nemačke oružane sile za Jugoistok, preko vojnoupravnih komandanata ili opunomoćenih generala u pokrajinama, pa oblasnih i okružnih vojnoupravnih komandi do komandi mesta. Oblasne vojnoupravne komande imaju u svom sastavu, najčešće, oko 10 oficira i do 100 žandarma i vojnika. Najrazvijenije imaju organe za upravljanje okružnim i mesnim komandama, vojni sud, jedinicu poljske žandarmerije, zatvor i stambeni odsek. Neke oblasne komande neposredno rukovode mesnim komandama ili komandama garnizona, kao što je to na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske i u Banatu; oblasne komande direktno upravljaju onim mesnim komandama na svom području, koje nisu potčinjene okružnim komandama, a ove obično obuhvataju od 5 do 10 komandi mesta.
Nemačkom komandantu u Srbiji potčinjene su oblasne vojnoupravne komande (brojem označene) u Beogradu, Šapcu, Kraljevu, Nišu, Petrovgradu, a njima 9 okružnih i 81 mesna komanda. Nemačkom opunomoćenom generalu u Albaniji podređene su oblasne vojnoupravne komande u Prizrenu i Strugi, a ovima po dve komande mesta. Mesne komande u Plavu i Ulcinju spadaju pod nemačku oblasnu komandu u Skadru. Nemačka obla¬sna komanda u Cetinju, nazivana i samostalnom vojnoupravnom komandom Crne Gore, najpre je potčinjena opunomoćenom generalu u Albaniji, a od 1. novembra 1943. godine — vojnoupravnom komandantu za Jugoistok; ona je u maju 1944. godine preuređena u štab nemačkog opunomoćenog generala u Crnoj Gori i tada ima na raspolaganju — 5 komandi garnizona, 2 okružne komande i jednu mesnu komandu. Nemačka komanda je imenovala 10. novembra 1943. godine kvislinšku Narodnu upravu sa sedištem u Cetinju, sastavljenu od predstavnika četnika i nacionalista.
Nemačkom opunomoćenom generalu u Hrvatskoj potčinjene su oblasne vojnoupravne komande u Zagrebu, Karlovcu, Bjelovaru, Slavonskom Brodu, Osijeku, Zadru, Splitu, Sarajevu i Mostaru, a njima komande garnizona i komande mesta.
Nemačka komanda 18. vojne oblasti, sa sedištem u Salcburgu (u Austriji), ima vojnoupravnu vlast u anektiranom delu Slovenije preko vojnih odseka u Mariboru, Celju, Kranju. Po naredbi kancelara Rajha, za Furlaniju, Goričku pokrajinu, Trst, Ljubljansku pokrajinu, Istru, Rijeku i ostrva Kvarnera, uspostavljena je krajem septembra 1943. godine Operativna zona »Jadransko primorje« sa sedištem visokog komesara u Trstu. Granice te zone postale su sporne, pošto ona, sem okupiranih slovenačkih krajeva, obuhvata deo italijanske državne teritorije i deo primorskog područja Nezavisne Države Hrvatske. Nacistički namesnik za Korušku, primajući dužnost visokog komesara zone, odredio je 20. septembra šefa uprave za Ljubljansku pokrajinu a ubrzo posle imenovao prefekte u Videmu, Gorici, Trstu, Puli i Rijeci, i komesara za Kvarnersku oblast, a uz sve njih nemačke savetnike, mahom naciste iz Austrije. Operativni komandant zone uspostavio je vojne odseke u istim mestima.
Oslobodilački pokret je prinudio nemačku vladu i Vrhovnu komandu da skoro neprestano uvećavaju policijske snage u Jugoslaviji. Te snage se vidno prilagođuju, još od početka oružanog ustanka, sve većoj ozbiljnosti neprestanog i svestranog sukobljavanja sa oslobodilačkom vojskom i svuda razgranatim antifašističkim organizacijama. Najveću moć i najpotpuniju formaciju dobijaju one 1943. godine i docnije, kad je nemačka vojska ušla u italijansku okupacionu zonu u Jugoslaviji, okupirala Mađarsku i povukla se iz Grčke i Albanije. Organizacija policijskih trupa je prilično složena, jedinstvena po vrsti, a s izvesnim posebnostima u tri karakteristična područja nemačke okupacije: u Srbiji i Crnoj Gori, u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, u Sloveniji i Istri; neki periferni jugoslovenski krajevi dolaze pod nadzor nemačke policijske službe u susednim zemljama.
Podređen Rajhsfireru SS (Reichsfuhrer), nemački komandant SS i šef policije za Srbiju ostvaruje vlast preko komandanta policije i službe bezbednosti i komandanta policije poretka (redarstvene policije); svima je sedište u Beogradu. Nižu vlast, a podređeni odgovarajućem komandantu za Srbiju, imaju oblasni komandanti SS i službe bezbednosti i komandanti policije poretka: u Beogradu preko okružnih uprava policije poretka u Šapcu, Valjevu i Požarevcu; u Nišu preko istih uprava u Zaječaru i Leskovcu; u Kraljevu preko tih uprava u Jagodini, Užicu i Kosovskoj Mitrovici; u Petrovgradu za ceo Banat. Oblasne komande i okružne uprave policije poretka raspolažu mesnim ispostavama, a oblasni komandanti policije poretka istovremeno komanduju policijskim dobrovoljačkim pukovima. Komandantu policije i službe bezbednosti podređene su komande koncentracionih logora. U Cetinju se, još pre sloma Italije nalazi ispostava nemačke policije, a zatim je uspostavljena Nemačka policijska direkcija za Crnu Goru, potčinjena komandantu SS i šefu policije za Srbiju, čija nadležnost obuhvata i policijsku službu u Sandžaku. Nemačke policijske jedinice sarađuju sa Srpskom državnom stražom i koriste njenu pomoć.
Nemački komandant SS i šef policije za Hrvatsku, kao opunomoćenik Rajhsfirera SS, ima policijsku vlast u Hrvatskoj, Sremu, Bosni i Hercegovini preko komandanta policije i službe bezbednosti i komandanta policije poretka; sedište im je u Zagrebu ili Osijeku. Njima su potčinjene odgovarajuće oblasne komande u Zagrebu, Osijeku, Banjoj Luci, Sarajevu i Splitu. Komandant policije i službe bezbednosti obavlja izvršnu vlast i obave štajnu službu preko oblasnih komandi i njihovih ispostava. Komandant policije poretka upravlja oblasnim štabovima redarstvene policije, kojima su potčiniene žandarmerijske ustanove: kapetanije u sedištima velikih župa (okruga), komande u sreskim mestima, stanice na teritoriji.
Nemački komandant SS i šef policije 18. vojne oblasti (alpske), sa sedištem u Salcburgu ili Bledu, vršio je vlast preko komandanta policije i službe bezbednosti i komandanta policije poretka, a oni dvojica preko odgovarajućih oblasnih komandi: za Gorenjsku (u Bledu ili Kranju), Ljubljansku pokrajinu (u Ljubljani) i južnu Štajersku (u Mariboru). Oblasni komandanti policije poretka rukovode jedinicama redarstvene policije i nekim kvislinškim jedinicama preko okružnih i sreskih žandarmerijskih komandi.
Nemački komandant SS i šef policije Operativne zone »Jadransko primorje«, sa sedištem u Trstu, upravljao je preko komandanta policije i službe bezbednosti i komandanta policije poretka, a oni preko odgovarajućih oblasnih komandi: za kvarnersku oblast (u Rijeci), Istru (u Puli), tršćansku provinciju (u Trstu) i goričku provinciju (u Gorici).
U jesen 1943. godine uspostavljena su dva nemačka specijalna štaba za suzbijanje partizana u alpskoj i njoj susednoj jadranskoj oblasti. Štabovi raspolažu nemačkim vojnim i policijskim snagama i kvislinškim jedinicama, deleći svoje operativne zone na zaštitna područja: u alpskoj oblasti — Gorenjska, Štajerska, Dolenjska; u primorskoj oblasti — rejoni Rijeke, Pule, Trsta, Gorice; zaštitna područja se dele na zaštitne odseke, prema srezovima. Na čelu tih štabova su komandanti SS i šefovi policije odgovarajućih oblasti. Sličan nemački operativni štab postoji i u Hrvatskoj, sa sedištem u Osijeku, prvenstveno za područje Slavonije i Srema.
Nemački glavni komandant SS i šef policije za Italiju imao je nadzor nad policijskom službom u oblasti Kvarnera, Istre i Slovenačkog primorja; nemački komandant SS i šef policije za Albaniju nadležan je za predele Ulcinja i Plava, za Kosovo i Metohiju i zapadni deo Makedonije; sličan nemački komandant za Mađarsku bio je nadležan (od marta 1944. godine) za Bačku, Baranju, Međumurje i Prekomurje. Ustrojstvo nemačke policijske službe prilagođeno je, očigledno, fašističkoj podeli pobeđene Kraljevine Jugoslavije.
Nemačke policijske komande imaju na raspolaganju, u leto 1943. godine i docnije, velik broj policijskih pukova: u Srbiji, Sandžaku i Crnoj Gori — 1. pomoćne policije »Srbija« u Nišu, 2. pomoćne policije »Srbija« u Beogradu, 3. pomoćne policije »Srbija« u Kraljevu, 5. SS motorizovani u Kragujevcu, samostalni dobrovoljački »Sandžak« (od leta 1944. godine) u Sjenici, 1. dobrovoljački »Crna Gora« (od leta 1944. godine) u Cetinju; na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske— 1, 2, 3. i 5. dobrovoljački »Hrvatska« u Sremu i Slavoniji, 4. dobrovoljački »Hrvatska« u Samoboru, »Nagel« u Sarajevu (od novembra 1944. godine); u Sloveniji i Istri— 12. SS u Ljubljani (oktobra 1943. godine), 13. SS i 28. SS u Koruško i i Go renjskoj, 17. SS (1945. godine), 19. SS, 25. SS (1945. go¬dine) i 27. SS (krajem 1944. godine) u Štajerskoj i Gorenjskoj, 14. SS u Dolenjskoj i Gorenjskoj, 9. SS, 10. SS i 15. SS u Istri, Slovenačkom primorju i Gorici.
Bataljoni nemačke nacionalne manjine u Hrvatskoj su rasformirani 1942. godine, a njihovo ljudstvo je uvedeno u 7. SS »Princ Eugen« diviziju. Samostalni bataljoni nemačke nacionalne manjine u Banatu objedinjeni su 1944. godine u puk »Mihael Reiser«, sa štabom u Petrovgradu. Pošto je puk pretrpeo gubitke u borbi, ostatkom njegovog ljudstva popunjena je 7. SS »Princ Eugen« divizija. Od alarmnih bataljona Vermanšafta, formiran je u martu 1944. godine nemački puk »Donja Štajerska« (28 četa), koji se do kraja rata bori protiv partizanskih jedinica na prostoru Maribora, Celja i Kamnika.
Na raspolaganju nemačkih komandujućih i opunomoćenih generala stoje kolaboracionističke trupe: u Srbiji — Srpska državna straža, Srpski dobrovoljački korpus, Ruski zaštitni korpus, četnički korpusi; u Crnoj Gori i Sandžaku — četnički korpusi; u zapadnoj Makedoniji, na Kosovu i Metohiji — albanske kvislinške jedinice; u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini — oružane snage Nezavisne Države Hrvatske, četnički korpusi; u Sloveniji i Istri — domobranske jedinice.
Oslobodilačke snage na Kosovu i Metohiji imaju protiv sebe, sem nemačkih jedinica, albanske kvislinške formacije: posle okupacije stvorenu žandarmeriju (oko 1.000 ljudi), puk »Redžiment Kosova«, formiran u Kosovskoj Mitrovici 1943. godine kao pokretna jedinica, jedan teritorijalni puk sa sedištem štaba u Peći i drugi sa štabom u Prištini, oba od januara 1944. godine; ukupno, oko 8.000 ljudi. Takođe pod nemačkom komandom, uz njih su oko 5.000 pripadnika kvislinške albanske milicije u zapadnoj Makedoniji, nazivane balisti (po Bali Kombetar, kolaboracionističkoj organizaciji u Albaniji).
Oružane snage Nezavisne Države Hrvatske dovršile su u avgustu 1943. godine svoju veliku reorganizaciju; pešadijske divizije su preuređene u brdske i lovačke brigade i formirane su nove jedinice. Domobranska 1. brdska brigada (1. i 5. brdski puk) sa štabom u Bjelovaru, 3. brdska brigada (3. i 11. brdski puk) sa štabom u Bihaću, 4. brdska brigada (4. i 8. brdski puk) sa štabom u Daruvaru, pa u Pakracu i Lipiku — sačinjavaju 1. korpus. Domobranska 1. lovačka brigada (4. i 6. lovački puk) sa štabom u Doboju, 2. lovačka brigada (1. i 10. lovački puk) sa štabom u Ostrošcu, 3. lovačka brigada (5. i 8. lovački puk) sa štabom u Tuzli — sačinjavaju 2. korpus. Domobranska 2. brdska brigada (2. i 9. brdski puk) sa štabom u Sarajevu, 4. lovačka brigada (7. i 13. lovački puk) sa štabom u Banjoj Luci, 6. pešadijska divizija sa štabom u Mostaru — sačinjavaju 3. korpus. Svaka brdska i lovačka brigada ima u svom sastavu po dva artiljerijska diviziona. Sem brdskih i lovačkih, sva tri korpusa imaju po jednu dopunsku brigadu, radni puk i 3—5 samostalnih bataljona. Oružane snage Nezavisne Države Hrvatske dopunjene su do leta 1944. godine stvaranjem posadnih brigada sa štabovima: 1. brigade — u Križevcima, 2. brigade — u Karlovcu, 3. brigade — u Gospiću, 4. brigade— u Sisku, 5. brigade — u Novoj Gradiški, 6. brigade — u Doboju, 7. brigade — u Sremskoj Mitrovici, 8. brigade— u Sarajevu, 9. brigade — u Dubrovniku, 10. brigade — u Tuzli. Posadne brigade imaju, najčešće, 4—5 bataljona i 1—2 baterije topova.
Ustaška vojnica se uvećala. Do leta 1942. godine narasla je na blizu 30 samostalnih bataljona i nekoliko bataljona u pripremi za formiranje; u bataljonima je prosečno 600 do 1.000 ljudi, u svemu, ima ona krajem te godine oko 25.000 ljudi. Objedinjavanjem bataljona, vezanih za njihova područja postanka, stvorene su ustaške brigade :1. brigada — na prostoru Sarajeva, Sokolca, Ustiprače; 2. brigada — u Sremu i oko Tuzle; 3. brigada — na prostoru Karlovca, Ogulina, Otočca i Gospića; 4. brigada — na prostoru Gline i Bihaća; 5. brigada — na prostoru Travnika, Bugojna, Glamoča, Livna i Duvna; gardijska brigada (Poglavnikov tjelesni zdrug) — za akciju u oblasti između Zagreba, Varaždina, Osijeka i Banje Luke. Ratne nužde a, naročito, nestabilnost poretka u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, utiču da se nastavi uvećavanje Ustaške vojnice kao sile na koju se neposredno oslanja politička vlast. Vojnica u jesen 1943. godine ima oko 32.000 ljudi, dobila je nove brigade i formiraće ih sve do polovine 1944. godine.
Stvorene su: ustaška 6. brigada—u Imotskom, Vrgorcu i Makarskoj, 7. brigada — u Drnišu i Benkovcu, 8. brigada — u Petrinji i Dubici, 9. brigada — u Ostrošcu, Mostaru i Gabeli, 10. brigada — u Banjoj Luci i Turopolju, 11. brigada — u Travniku i Sa¬rajevu, 12. brigada — u Tuzli, 13. brigada — u Vinkovcima i Iloku, 14. brigada — u Novoj Gradiški, 15. brigada—u Zaboku i Krapini, 16. brigada — u Bosanskom Brodu i Derventi, 17. brigada — u Karlovcu i Ogulinu, 18. brigada — u Otočcu.
U sastav Ustaške vojnice još ulaze: Ustaška odbrambena brigada u Jasenovcu i Novoj Gradiški (čuvar i izvršilac u koncentracionom logoru), ustaške posadne komande u Zagrebu i Sarajevu (oko 1.300 ljudi), 27 pripremnih bataljona (oko 10.500 ljudi) takozvane ustaške milicije pod posebnom komandom. Ta formacija Ustaške vojnice ostade do decembra 1944. godine kad će reorganizacijom i objedinjavanjem domobranskih i ustaških brigada biti stvorene divizije.
Vojnu saobraćajnu službu vršile su dve brigade: 1. prometna u Zagrebu i 2. prometna u Sarajevu.
Mornarica domobranstva ostala je nerazvijena. Posle kapitulacije Italije, uspostavljena je pomorska komanda u Splitu sa četiri obalske i dve lučke komande u mestima od Crikvenice do Dubrovnika. Mornarica tada ima oko 1.300 ljudi na nekoliko plovnih objekata koji su u sastavu nemačke 11. divizije za osiguranje. Pod komandom mornarice (u Zagrebu) postoji i komanda rečne flotile u Slavonskom Brodu sa 2 monitora i nekoliko borbenih čamaca na Savi i Vrbasu.
U vazduhoplovstvu domobranstva ima u oktobru 1943. godine blizu 10.000 ljudi. Komanda letenja raspolaže sa oko 150 zastarelih aparata, mahom nabavljenih iz Nemačke i Italije, na aerodromima kod Zagreba, Banje Luke, Sarajeva, Mostara i Petrovaradina.
Oružane snage Nezavisne Države Hrvatske sasvim su vezane za nemačku vojsku; deo je na snabdevanju kod nemačkih komandi i njihovom raspolaganju, drugi deo samo na raspolaganju, a ostatak, oko polovine, u operativnom sadejstvu. Računa se da je početkom oktobra 1943. godine domobranstvo imalo 156.000 ljudi, a Ustaška vojnica oko 45.000; pored njih je oko 9.000 mladića predviđenih za regrutaciju, a 62.000 ljudi, mobilisanih na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske, nalaze se pod komandom nemačkih oficira i podoficira u četiri legionarske divizije (369, 373, 392. i 13. SS) koje nisu upućene na sovjetsko-nemački front, kome su bile namenjene, nego posle obuke u Austriji dovedene u Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu da se bore protiv Narodnooslobodilačke vojske.
Pod zapovedništvom nemačkog Operativnog štaba za borbu protiv partizana u alpskoj oblasti uspostavljen je 24. septembra Organizacijski štab slovenačkog domobranstva da bi objedinio kolaboracionističke vojne snage. Najpre u sastavu od pet bataljona, pa reorganizovano polovinom decembra 1943. godine u sedam borbenih grupa (oko 40 četa), dve školske grupe (10 četa) i četiri baterije — slovenačko domobranstvo je prvenstveno upotrebljeno za zaštitu nemačkih komunikacija i delova okupirane teritorije, radi čega 25. februara 1944. godine dve grupe formiraju specijalnu grupu za obezbeđenje železničke pruge (12 četa) a jedna grupa (11 četa) teritorijalnu zaštitu užeg područja u Dolenjskoj. Broj četa se menja, bilo ih je docnije manje, a u svakoj obično do 100 ljudi. Glavna domobranska uporišta su u Ljubljani, Velikom Lašču, Novom Mestu, Logatecu, Kočevju i Borovnici. Nemačka komanda je formirala 26. novembra 1943. godine Slovenački nacionalni korpus bezbednosti — koji je posle narastao na oko 2.000 ljudi, sa 1. udarnim pukom kao najjačom jedinicom — u Trstu, Ilirskoj Bistrici, Postoj ni i Gorici. Tako đe pod nemačkom komandom, stvoreno je u proleće 1944. godine Gorenjsko domobranstvo (oko 1.000 ljudi), sastavljeno od nekoliko posad nih i radnih četa i više seoskih straža.
Komanda četničkih odreda sa Dražom Mihailovićem na čelu preimenovana je 10. juna 1942. godine u Vrhovnu komandu jugoslovenske vojske u otadžbini. Zatim je formiran štab pod naizvom Istaknuti deo Vrhovne komande jugoslovenske vojske u otadžbini da objedini komandovanje nad četničkim odredima u Crnoj Gori, istočnoj Bosni i Hercegovini; njemu je podređena, u prošlu jesen imenovana Komanda operativnih jedinica istočne Bosne i Hercegovine (početkom 1943. godine ima na raspolaganju oko 17.500 četnika). Samostalno stvoreni Glavni štab četničkih odreda Bosne — pa posle preimenovan u Komandu četničkih odreda zapadne Bosne (raspolaže 1943. godine sa oko 14.000 četnika) — neposredno se povezao sa Vrhovnom komandom. Do polovine 1943. godine, Vrhovna komanda je imenovala još nekoliko nižih, za nju vezanih komandi: za Srbiju sa svojim delegatom na čelu, istočnu Srbiju, Vojvodinu, Slavoniju; delegatu za Srbiju potčinila je četnike u ovoj pokrajini, Vojvodini, Makedoniji i na Kosovu i Metohiji. Iako se u Vojvodini nalazi jedva koja stotina četnika, Vrhovna komanda je imenovala posebne komande za Banat, Bačku, Srem. Odredila je Komandu za Beograd i Komandu Starog Rasa (pod njom je blizu 6.000 četnika iz Sandžaka i severoistočnog dela Crne Gore). Postavila je četničku komandu za Crnu Goru i Boku. Bila je pod uplivom ove komande i jedna brigada u sastavu kolaboracionističke grupacije (nacionalista) kojom upravlja Crnogorska nacionalna komanda u Cetinju. Nemački oblasni komandant u Crnoj Gori raspustio je formaciju nacionalista početkom novembra 1943. godine; njeno ljudstvo je stavio na raspolaganje Narodnoj upravi u koju su ušli istaknuti pripadnici četničke organizacije. Četnici u Crnoj Gori i Sandžaku sačinili su u leto 1944. godine Crnogorski dobrovoljački korpus koji bi se pod nazivom 2. srpski dobrovoljački korpus sjedinio sa Srpskim dobrovoljačkim korpusom (u Srbiji); to je nemačka komanda sprečila. Jaku jedinicu predstavlja Dinarska četnička divizija (4.500—5.000 ljudi) u severnoj Dalmaciji i susednom joj delu zapadne Bosne.
Korpus je osnovna borbena jedinica u vojnoj organizaciji četnika, formiran od terenskih a ređe letećih i jurišnih brigada. Korpusi su vrlo različitog brojnog stanja: od 100 do 4.000 ljudi u pojedinom od njih; negde je sam korpus brojem ljudstva jači od grupe korpusa u drugom kraju.Neki korpusi, a prvenstveno u Srbiji, računali su uz svoj stalni sastav i na takozvane obveznike koje bi, kad zatreba, mobilisali na svom području, tada bi im se brojno stanje i do deset puta uvećalo, pa bi pojedini imali preko 15.000 ljudi. Leteće brigade imaju prosečno oko 150 ljudi. U Srbiji postoje grupe korpusa, obično sastava 3—5 korpusa: cersko-majevička, posavska, garde, beogradska, šumadijska, rasinska, velikomoravska, mlavska, nišavska, južnomoravska; njima slična formacija je Dinarska četnička divizija koja u svom sastavu ima korpuse a ovi jurišne i terenske brigade. Brojno stanje stalnog sastava grupe korpusa kreće se između 1.500 i 4.000 ljudi. U celini posmatrana, četnička vojna organizacija je formirala 73 korpusa, od toga: u Srbiji — 43, Bosni i Dalmaciji — 15, Crnoj Gori i Sandžaku — 12, Hercegovini — 2, Makedoniji — 1; ima i malobrojne grupe u Vojvodini i Slavoniji.
Bugarska vojska ima jake snage u Jugoslaviji: 5. armiju (14. i 15. divizija i 1. konjička brigada), ojačanu dovođenjem u avgustu 1943. godine 17. pešadijske divizije u Štip i, krajem te godine, 29. pešadijske divizije u Vranje — u Makedoniji i jugoistočnoj Srbiji; 1. okupacioni korpus (22, 24, 25. i 27. divizija) — u Srbiji. Na bugarskom okupacionom području još se nalaze: jedna granična brigada u Srbiji i dve u Makedoniji, i policijske jedinice razmeštene u većim mestima do 100 ljudi, a u manjim, obično sedištima opština, do 20, u svemu oko 5.000 ljudi.
U sastavu mađarskog 5. korpusa, nalaze se u Bačkoj 13. pešadijska i 15. laka divizija, delovi 1. konjičke divizije 1 manja ojačanja; delovi 4. korpusa nalaze se u Baranji, a delovi 3. korpusa u Međumurju i Prekomurju; ukupno, oko 13.500 mađarskih vojnika i oficira.
U času kapitulacije, Italija ima na jugoslovenskoj teritoriji: 23. i 24. korpus 8. armije — tri divizije i manje samostalne jedinice — u Gorici, okolini Trsta i Slovenačkom primorju; 2. armiju — sastava 5, 6, 11. i 18. korpus, svega deset divizija, dve obalske brigade i ostale pomoćne jedinice — u Sloveniji, Istri i Dalmaciji; 14. korpus 9. armije —- četiri divizije sa pomoćnim jedinicama i ojačanjima — u Hercegovini, Crnoj Gori i Sandžaku; delove divizija »Pulje« i »Firence« iz 9. armije na Kosovu i Metohiji i u zapadnoj Makedoniji.
|
