offline
- VLADA-M.
- Ugledni građanin
- Pridružio: 22 Dec 2006
- Poruke: 396
- Gde živiš: Zemun
|
Špijuniranje sa velikih visina
 
Skunk Works je bio nezvanični naziv tajnih Lockheed-ovih pogona gde su se rađali slavni futuristički avioni specijalnih namena. Bili su locirani pored jedne kalifornijske fabrike plastike koja je ispuštala nesnosan smrad. Kako su i inženjeri u Lockheed-u "mućkali" sa svojim tajnim projektima, jedan od njih se duhovito javljao na telefon, našavši analogiju sa jednim tada popularnim američkim stripom u kome je postojala fabrika "brlje" pod imenom "Skonk Works". Da ne bi potpuno plagirali strip, svoju radionicu u smrdljivom komšiluku duhovito su prekrstili u "Skunk Works", tj. "Tvorovu fabriku". To ime je ostalo do danas sinonim za fabriku Lockheed.
Razvoj aviona A-12 je započet u potpunoj tajnosti pedesetih godina minulog veka, kao naslednika špijunskog aviona Lockheed U-2, letelice ogromnog ramaha krila, koja je vršila snimanja iz vazduha leteći malom brzinom na velikim visinama i tako izbegavala opasnost od protivničke PVO. Ali, suparnici sa druge strane gvozdene zavese su se 1960. drznuli da, ipak, obore nedodirljivi špijunski U-2, i to baš u vreme velike prvomajske parade u Moskvi. Pilot Gary Powers preživeo je pad iz aviona oborenog salvom od 14 protivavionskih raketa koje su sovjetski protivavionci ispalili na njega. Kao slučajna žrtva, uništen je i avion koji je jurio i pokušavao da obori U-2. Ostaci Powers-ove letelice su i danas deo izložbene postavke moskovskog muzeja. Zarobljeni pilot je odležao nepune dve godine na robiji, pre nego što je oslobođen prilikom razmene špijuna.
 
Preliminarni rad na nasledniku U-2 je započeo nešto ranije, krajem pedesetih pod nazivom Archangel – "Arhanđeo", po uzoru na radni naziv programa U-2, koji je glasio "anđeo". Kako su se nizale izmene, tako je projekat dobijao i brojčani nastavak Archangel-2, 3, 4 itd. To je lepo objašnjenje zašto je avion, koji je nastao iz dvanaeste inkarnacije projekta nazvan A-12. Posle ocene od strane naručioca posla, CIA, zvanično je tajni projekat naslednika U-2 nazvan Oxcart, što u prevodu znači – volovska kola. Izgled buduće letelice nije bio ni blizu posprdnom nazivu, a kako su u Lockheed-u znali da će teško koji pilot pristati da leti na spravi tako neuglednog imena, interno su prekrstili program u Cignus, po sazvežđu labuda. Lockheed je i ranije za imena svojih kreacija nalazio inspiraciju u astronomiji.
Prvi A-12 je poleteo 26. aprila 1962. iz baze Groom Lake, u Nevadi, sa dna isušenog jezera usred pustinje, kao dokaz apsolutno neverovatnog tehnološkog stanja do kog je napredovala avioindustrija za nepunih dvadeset godina od završetka Drugog svetskog rata. Avion A-12 je bio izrazito velika letelica, sa delta krilom u koje su vešto uklopljena dva ogromna mlazna motora, na čijim su se gondolama nalazila dva vertikalna repa. Krila i trup su neprimetno spojeni u jednu površinu, a napadna ivica je produžena do samog nosa letelice. Isprva su ovi avioni leteli u prirodnoj boji titanijuma, materijala od koga su načinjeni, a posle su obukli "odelo" od specijalne termootporne crne boje.
 
Avioni A-12 su krajem maja 1967. bili operativno korišćeni pod vođstvom CIA u operaciji nazvanoj Black Shield – "Crni štit", a ukupno tri aviona bila su locirana na ostrvu Okinawa. Pilot srpskog porekla, Mel Vojvodić, prvi je upravljao sa A-12 u ovoj, sokoro četvorosatnoj operaciji iznad Severnog Vijetnama, snimajući instalacije raketa zemlja-vazduh ispod sebe i leteći na visini od 24.500 m brzinom od 3.1 Mah. Iz ove baze napravljene su 22 misije, a 1968. avioni SR-71 su preuzeli ulogu od A-12, jer su bili opremljeni kamerama koje su mogle da vrše snimanje leteći bočno od cilja, tako dodatno smanjujući rizike od obaranja. Ubrzo nakon toga, jedan A-12 je pao u Pacifik tokom probnog leta posle zamene motora. Još četiri A-12 su stradala u raznim okolnostima. I danas entuzijasti tragaju za delovima ovih supertajnih aviona koji su padali po zabitima Amerike, na svojevrsni način se takmičeći sa onima koji jure delove NLO. Obe priče dele jednaku količinu konspiracije, vrhunske tehnologije i misterije, pa su brojni internet sajtovi zaljubljenika postali mesto gde se razmenjuju saznanja i iznose nove teorije.
Kako su A-12 konstruisani za direktne prelete preko cilja snimanja, optimizovani su za postizanje maksimalnih visina i brzina. Prvih pet mašina je bilo opremljeno motorima Pratt & Whitney verzije J75, koji su ove letelice terali do maksimalne brzine od 2 Mah. Kada su jači motori J58 postali dostupni, avioni su postepeno brzinu podizali na neverovatnih 3.2 Mah. Jedino je trenažer cele svoje karijere leteo na starim, slabijim motorima. Na samom kraju 1968. godine, Ministarstvo finansija je zahtevalo okončanje jednog od dva programa. Čak i za SAD, bilo je neisplativo održavati flotu A-12 pored flote sličnih naslednika, aviona SR-71. Upriličeno je stoga direktno takmičenje dva rivala i u igri je ostao SR-71. Lockheed-u je naloženo da uništi alate za proizvodnju A-12.
Po penzionisanju osam preživelih aviona, svi su uskladišteni u Kaliforniji i ostali tako dobre dve decenije, pre nego što su poslati u razne muzeje širom Amerike. Iako CIA nikada nije zvanično obznanila svoje učešće u projektu Oxcart, izborila se da jedan od tih aviona krasi ulaz u zgradu njenog glavnog štaba.
 
Lockheed U-2, spori prethodnik i niz aviona A-12, superbrzih naslednika
Lockheed A-12
Broj članova posade: 1 (2 u trenažnoj verziji)
Dužina: 31,26 m
Raspon krila: 16,97 m
Visina: 5,64 m
Površina krila: 170 m²
Masa praznog aviona: 30.600 kg
Masa opreme: 1.100 kg izviđačkih senzora
Ukupna masa: 53.000 kg
Pogon: dva turbomlazna motora Pratt & Whitney J58-1 sa dodatnim sagorevanjem, svaki potiska 144,50 kN
Maksimalna brzina: 3,35 Mah (3.500 km/h) na visini od 23.000 m
Akcioni radijus: 4.000 km
Plafon leta: 29.000 m
Brzina penjanja: 60 m/s
Odnos potiska i mase: 0,56
Srpski pilot-špijun
 
Mel Vojvodić (1929-2003) je rođen u Ohaju, u srpskoj doseljeničkoj porodici. 1950. je postao pilot u jednoj bazi u Nevadi. Leteo je u Korejskom ratu na avionima F-80 i F-86. Istakao se letom od 300 milja u dubinu kineske teritorije u potrazi za sovjetskim bombarderima. Sve ukupno, imao je 125 borbenih zadataka. Takođe, on je i prvi pilot koji je upravljao avionom A-12 u Vijetnamskom ratu. Prvog maja 1980. je unapređen u čin general-majora. Nosilac je brojnih odlikovanja američkog ratnog vazduhoplovstva i CIA. Osim toga što je naš sunarodnik, interesantan je i po tome što je preživeo katapultiranje iz trećeproizvedenog A-12, decembra 1965. godine, svega tridesetak metara iznad piste.
|
