offline
- Pridružio: 05 Jan 2011
- Poruke: 1037
|
Na postavljanje ove teme isprovocirale su me razne teme i komentari o nacionalnom i regionalnom karakteru NOB-a, o učešću i o stradanju stanovništva raznih krajeva. Javno mnjenje i po ovim pitanjima opterećeno je predrasudama i uprošćavanjima, a ima i propagande. Stoga je mnogima priča o Dalmaciji u WW2 nepoznata.
Kao uvodni tekst, deo predgovora iz knjige ŽRTVAMA DO POBJEDE I SLOBODE. Knjiga daje podatke za opštinu Šibenik.
(Pažnja: ovim tekstom ne želim da umanjim bilo čiji doprinos ni bilo čije stradanje - samo da konkretnim podacima postavim stvari na svoja mesta.)
Zbornik »Žrtvama do pobjede i slobode« - Šibenik 1978.
Iz predgovora
Zbornik »Žrtvama do pobjede i slobode« objavljujemo u znak poštovanja i sjećanja na sve žrtve sa područja šibenske općine čiji su životi ugrađeni u temelje naše samoupravne socijalističke Jugoslavije.
Zbornik izlazi u povodu 34-godišnjice oslobođenja Šibenika i šibenske komune i drugo je od četiri izdanja kojima se nastoji dokumentirano prikazati sudjelovanje i doprinos stanovništva ove općine u narodnooslobodilačkoj borbi i socijalističkoj revoluciji. U njemu se abecednim redom iznose najosnovniji biografski podaci poginulih boraca, žrtava fašističkog terora i žrtava rata od 1941. do 1945. godine
...
U trenutku kapitulacije stare Jugoslavije i njene okupacije današnja šibenska općina imala je 68.000 stanovnika. Sa tog područja je do kraja 1942. godine aktivno sudjelovalo u narodnooslobodilačkoj borbi 8.182 lica ili 12 posto stanovništva. Do kraja rata i oslobođenja zemlje taj broj popeo se na 18.814 učesnika ili 21 posto stanovništva. Kada se tome pribroje 5.362 osobe koje su zbog pripadnosti NOP-u odvedene u zatvore i logore, onda je u raznim vidovima narodnooslobodilačke borbe bilo uključeno 24.176 lica što je 35,5 posto stanovnika općine. Pripadništvo NOP-u i razni vidovi suradnje i pomoći ogromne većine stanovništva naše općine nisu ni iskazani statistički jer je to općepoznata činjenica. Ovdje treba dodati da je poslije kapitulacije Italije, pred terorom njemačkih nacista, napustilo svoje domove oko 6.500 djece i njihovih majki te starijih osoba, koji su zatim otišli sa zbjegom u Afriku. Mnogi među njima nisu dočekali slobodu već su im grobovi ostali u pustinji Sinaja.
Sredinom srpnja 1941. godine oko 400 drugova iz Zatona, Vodica, Tribunja, Prvića i Srime bilo je spremno da krene prema unutrašnjosti u oružanu borbu protiv okupatora i domaćih izdajnika. Već 4. kolovoza iste godine formiran je partizanski odred na primoštenskom terenu od drugova iz Krapnja i Primoštena, a 12. kolovoza i Prvi šibenski partizanski odred čiji su borci i pored teških gubitaka u žestokim okršajima sa nadmoćnijim nepriiateljem, stigli u ustanički Drvar. Do kraja 1941. godine u Lici i zapadnoj Bosni borilo se protiv neprijatelja i domaćih izdajnika više od 100 boraca sa šibenskog područja, koji su tako na najbolji način, oružjem u ruci, kovali bratstvo i jedinstvo između srpskog i hrvatskog naroda. Na žalost mnogi od njih nisu dočekali slobodu, ali su ostali njen simbol i skupa sa prvim strijeljanim drugovima u Šibeniku i okolici, doprinijeli još većem učvršćenju redova i odlučnosti naroda ovog kraja da se pod rukovodstvom KPJ i druga Tita bori protiv neprijatelja svih boja.
Treba istaknuti da su se borci sa našeg područja borili širom Jugoslavije. Borili su se ne samo u dalmatinskim brigadama i divizijama, već su se nalazili i u sastavima 1. i 2. proleterske brigade, 4. i 5. crnogorske proleterske brigade, 13. proleterske brigade »Rade Končar«, te u mnogim drugim jedinicama NOV i POJ kao i u sastavima partizanske ratne mornarice.
Masovno učešće stanovništva naše općine u narodnooslobodilačkoj revoluciji te žilava borba protiv talijanskih i njemačkih okupatora rezultiralo je ogromnim ljudskim i materijalnim žrtvama. Broj poginulih boraca, žrtava fašističkog terora i žrtava rata iznosi 4.572 osobe. Od toga su 3.023 lica poginula u borbi, a 1.123 su žrtve fašističkog terora od kojih je 729 strijeljano u raznim pogromima i 426 su žrtve rata.
Literatura za one koji žele da saznaju više:
Sibe Kvesić: DALMACIJA U NARODNOOSLOBODILAČKOJ BORBI
http://www.znaci.net/00001/124.htm
Todor Radošević: OFANZIVA ZA OSLOBOĐENJE DALMACIJE
http://www.znaci.net/00001/107.htm
KRONOLOGIJA SPLITA 1941-1945.
http://www.znaci.net/00001/220.htm
Tokom rata formirano je 17 dalmatinskih brigada NOVJ. Od toga su tri formirane dva puta (Treća, Četvrta i Peta), tako da numeracija ide od 1 do 14. Knjige o nekim brigadama:
Mirko Novović, Stevan Petković: PRVA DALMATINSKA PROLETERSKA BRIGADA
http://www.znaci.net/00001/108.htm
NAŠA PRVA DALMATINSKA - SJEĆANJA BORACA
http://www.znaci.net/00001/125.htm
DRUGA DALMATINSKA PROLETERSKA BRIGADA - MONOGRAFIJA
http://www.znaci.net/00001/33.htm
Ljubo Vučković: DALMATINSKI PROLETERI
http://www.znaci.net/00001/161.htm
Mate Šalov: ČETVRTA DALMATINSKA (SPLITSKA) BRIGADA
http://www.znaci.net/00001/89.htm
Nikola Anić: DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA)
http://www.znaci.net/00001/80.htm
Ivo Ferenca: PARTIZANI JUŽNE DALMACIJE (TRINAESTA JUŽNODALMATINSKA NARODNOOSLOBODILAČKA UDARNA BRIGADA)
http://www.znaci.net/00001/128.htm
Kao što je rečeno u onom predgovoru, veliki broj Dalmatinaca borio se u drugim brigadama - naročito onim proleterskim:
DALMATINCI U PRVOJ PROLETERSKOJ
http://www.znaci.net/00001/207.htm
Knjiga sadrži spisak Dalmatinaca koji su se borili u sastavu Prve proleterske.
"S ljudstvom je u toku rata (Prva proleterska) popunjavana oko petnaestak puta (većim popunama), ne računajući dolazak manjih grupa i pojedinaca. Borcima iz Dalmacije popunjavana je pet puta. Prvi put koncem kolovoza 1942, kod Livna, drugi na Tičevu sredinom rujna 1942, treći kod Ključa sredinom listopada 1942, četvrti na Sutjesci početkom lipnja 1943, i pet put listopada 1943. kod Bugojna. Manje grupe Dalmatinaca stupile su u Brigadu: krajem listopada 1942. kod Bosanskog Grahova, početkom ožujka 1943 u dolini Neretve, drugom polovinom rujna 1943. u Dalmaciji, svibnja 1944. kod Mrkonjić Grada i Mliništa i krajem listopada 1944. u Beogradu.
Od kraja listopada 1942. do dolaska u Srbiju kolovoza 1944. u Brigadi je bilo preko 35% boraca iz Dalmacije... Kroz Brigadu je prošlo preko 1.400 boraca s teritorije Dalmacije, ood čega je poginulo ... više od 650 drugova i drugarica."
Dopuna: 10 Jan 2012 2:44
Neke bitke
Pored Neretve i Sutjeske, bilo je još dosta važnih bitaka boraca iz Dalmacije. Ove su velike:
Odbrana Splita septembra 1943.
http://bit.ly/zprkZn
Kninska operacija
http://bit.ly/zushxY
Mostarska operacija
http://bit.ly/y6RPug
Dalmatinci su oslobodili Bihać 27. marta 1945, Liku i Hrvatsko primorje, 1-2. maja 1945. su zauzeli Trst, 3. maja Rijeku.
Ova možda nije velika, ali je zanimljiva:
http://bit.ly/mDdj5R
Takvih je bilo priličan broj.
Prva dalmatinska u napadu na Bihać, mart 1945.
Dopuna: 10 Jan 2012 2:46
Prva dalmatinska
6. IX 1942. u selu Dobro kod Livna, naredbom Štaba IV operativne zone Hrvatske, prikupljena su 4 bataljona koja su već stekla borbeno iskustvo na području Dalmacije, i formirana je Prva dalmatinska NOU brigada. U stroju je pri formiranju bilo 1.217 boraca, (83 žene).
Brigada je prošla kroz mnoge teške i značajne bitke, među kojima su: - uništenje ustaško-nemačkog garnizona u Jajcu, XI 1942. (http://bit.ly/Amg7WL )- uništenje italijanskog garnizona u Prozoru, II 1943. - bitka na Sutjesci, V/VI 1943. - odbrana Splita, 11-27. IX 1943. - odbrana južne Dalmacije, XI/XII 1943. - desant na Korčulu (http://bit.ly/mDdj5R ), IV 1944. - oslobođenje Hvara i Brača, IX 1944. - razbijanje nemačke borbene grupe u Vukovom klancu, X 1944. - Kninska operacija (http://bit.ly/y6RPug ), XI/XII 1944. - Mostarska operacija, II 1945. - Ličko-primorska operacija, III/IV 1945. - Tršćanska operacija, IV/V 1945. Spisak poginulih boraca (2165 imena sa generalijama, među kojima i dva njena ratna komandanta) možete pogledati ovde: ( http://www.znaci.net/00001/32_1.htm )
Kao jednoj od elitnih jedinica NOVJ, naredbom maršala Tita od IX 1944 dodeljen joj je atribut "proleterska", čime se uvrstila među 14 brigada koje su to zvanje nosile tokom rata.
Brigada je prvoformirana od ukupno 17 dalmatinskih brigada. Od ovih brigada 4. X 1943. formiran je Osmi udarni korpus, koji je dugo vremena predstavljao najjaöu operativnu celinu NOVJ.
Predaja zastave 1. dalmatinskoj brigadi u Dobrom kod Livna 20. IX 1942.
Mate Stančić postrojava bataljon 1. dalmatinske brigade za vreme Četvrte ofanzive, u Hercegovini, IV 1943.
Pesnik Ivan Goran Kovačić sa štabom Prve dalmatinske na Prenju, III/1943.
Borci Drugog bataljona Prve dalmatinske, Vrboska, XII 1943.
Borci Drugog bataljona Prve dalmatinske, Vrboska, XII 1943.
Deljenje hleba borcima Drugog bataljona Prve dalmatinske, Rudina, Stari Grad na Hvaru, XI 1943.
Deljenje sledovanja cigareta borcima Drugog bataljona Prve dalmatinske, Rudina, Stari Grad na Hvaru, XI 1943.
Kuhinja Drugog bataljona Prve dalmatinske, Rudina, Stari Grad na Hvaru, XI 1943.
Kolona Četvrtog bataljona Prve dalmatinske kreće na položaj, Rudina, Stari Grad na Hvaru, XI 1943.
Nogometna utakmica tima Prve dalmatinske protiv tima slušalaca srednjeg partijskog kursa, Stari Grad na Hvaru, XI 1943.
Borci 26. divizije sprovode zarobljene Nemce u zarobljenički logor na Biševcu, 1944.
Zarobljeni Nemci u borbama na Korčuli, IV 1944.g.
Štab I dalmatinske proleterske brigade na Visu 1944. s leva: Ivan Romac, politički komesar, narodni heroj Mirko Novović, zamenik pol.komesara; nar.heroj Ljubo Truta, načelnik štaba brigade; Mićo Čulić, referent saniteta i Bogdan Stupar, komandant brigade.
Bogdan Stupar, komandant I dalmatinske brigade i narodni heroj Mirko Novović, zamenik političkog komesara brigade, Vis, 1944.
Maršal Tito vrši smotru Prve dalmatinske, Vis, 12. IX 1944.
Smotra Prve dalmatinske, Vis, 12. IX 1944.
Prva dalmatinska u oslobođenom Šibeniku, 3. XI 1944.
Zarobljeni nemački vojnici u borbi za Šibenik, XI 1944.
Zarobljeni Nemci kod Knina XII 1944.
Prva dalmatinska u borbi za Mostar, II/1945.
Borba za Bihać, III 1945.
|
i majstora u PhotoShopu
:
