Tehnicki detalji i opis katapultiranja iz aviona

• 5Ovo se svidja korisnicima: sasans23, voja64, ray ban11, glada, Vl veliki
  
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Uloguj se preko Facebooka da bi video sliku:

Izbacivo sedište Martin Baker Mk 10LB se koristi na svim domaćim avionima tipa Orao i G4 (izuzev serije N-62t (G4 tegljač) koji koriste sedište Mk-8J). Služi za bezbedno katapultiranje pilota iz pilotske kabine kada je to neophodno.
Sedište je tipa 0-0 (nula-nula) tj. pilot se može bezbedno katapultirati i u slučajevima kada avion stoji na zemlji. Maksimalna projektna brzina izbacivanja je do 1111,2 km/h a prvo katapultiranje Martin Baker sedištem je zabeleženo 1946. godine.

Ceo postupak traje jako kratko , ne duže od 1,5 sekunde. Prilikom katapultiranja sedište probija poklopac kabine a maksimalna "g" sila pri izbacivanju je procenjena na 14 - 16 "g", što znači da je pilot 14 do 16 puta dobija svoju težinu usled inercije i zbog toga je jako bitan pravilan položaj tela. Sedište u u sebi ima raketni motor potiska 20.000 N (ima veći potisak nego sam mlazni motor Aviona G4 i Orla - bez forsaža).
Po ulasku u pilotsku kabinu postoji četiri vrste veza kojim se pilot vezuje za sedište. Prilikom leta te veze pomažu pilotu da ima potrebnu stabilnost u sedištu i slično se ponaša kao pojas u autu, a prilikom iskakanja su ujedno veza pilota i padobrana.
Veze sedišta u prirodi izgledaju ovako :

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
foto: Sivčev

1. plave gurtne na levom delu slike su nožne veze
2. ispod crne kopče se nalaze gurnte negativnog "g"
3. odmah pored njih, zelene boje, su butne gurtne
4. gore desno i dole desno na slici se vide leđne gurtne
(za sad toliko - vratićemo se više puta na ovu sliku)

Nožne veze pilot vezuje ispod kolena i njihov osnovni zadatak je da prilikom katapultiranja privuku noge pilota iz nožnih komandi do samog sedišta. U slučaju da veze ne odrade ili da pilot nije vezao noge, sigurno će doći do povređivanja prilikom iskakanja jer su noge podvučene ispod table sa instrumentima.
Na gornjem delu sedišta se nalazi kontejner padobrana, koji ujedno služi kao naslon za glavu pri standardnom letu.

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
foto: Sivčev

U gornjem levom uglu slike se vidi razbijač poklopca kabine (crni polukrug). Skroz dole u sredini se vidi uređaj za privlačenje pilota prilikom iskakanja.

Postupak iskakanja :
Po donošenju odluke o napuštanju aviona u letu potrebno je :
- javiti svoju odluku
- spustiti zaštitno staklo pilotske kacige na lice
- prevesti avion u horizontalan let i smanjiti brzinu aviona na 500km/h
- privući noge sto bliže sedištu, nasloniti glavu čvrsto na naslon, nasloniti ledja uz sedište, ruke uz telo i uhvatiti ručicu za aktiviranje sedišta.
(ručica se nalazi izmedju nogu pilota - na prvoj slici skroz levo crna polukružna sa crvenim osiguračem)
- zatvoriti oči
- povući ručicu za aktiviranje sedišta
Nakon povlačenja ručice proces se odvija automatski ...

U slučaju potrebe za trenutnim napuštanjem aviona sedište će ceo postupak uradti umesto pliota. U koliko se noge ne privuku bliže sedištu pre aktiviranja, biće automatski privučene nožnim pilotskim vezama. Uređaj za privlačenje pilota će ga automatski privući a zaštitno staklo na kacigi će se samo spustiti usled velikog opterećenja.

Rad samog sedišta - proces katapultiranja :
Aktiviranje sedišta se vrši povlačenjem ručice za aktiviranje sedišta. Redosled aktiviranja zavisi od varijante aviona (jednosed ili dvosed) i od načina podešavanja sedišta. Sedište može biti podešeno na "individualno" tj. svaki pilot mora vući ručicu katapulta sam za sebe ili "redosledno" kada će sedišta biti izbačena povlačenjem ručice na jednom od sedišta.
U slučaju kada iskaču dva pilota (dvosed), prvo će iskočiti pilot iz druge kabine 0,2 sekunde nakon povlačenja ručice, a zatim i pilot iz prve kabine 0,3 sekunde kasnije. Odnosno 0,5 sekundi od povlačenja ručice. Sam proces je ovako zamišljen zbog aktiviranja raketnih motora na sedištu koji bi povredili pilota iz druge kabine prilikom obrnutog postupka.
Po povlačenju ručice za aktiviranje, pali se piropatron, gas ide do ležišta piro patrona inercialnog uređaja pilotskih veza koji svojim aktiviranjem privlači pilota u pravilan položaj za izbacivanje (veze privlače telo i noge uz sedište). Zatim gasovi dolaze do gasnog inicijatora balističkog katapulta. Dolazi do aktiviranja primarnog piropatrona balističkog katapulta. Balisticki katapult je teleskopski sistem cevi (nešto slično kao štapovi za pecanje). Dolazi do izvlačenja teleskopskih cevi odnosno podizanja sedišta koja su podpomognuta dodatnim aktiviranjem dva sekundarna piropatrona. U toku podizanja sedišta dolazi do probijanja poklopca kabine. U međuvremenu se prekida avionski dotok kiseonika i počinje sa radom sistem za kiseonik na samom sedištu. Teleskopske cevi dostižu krajnju visinu od 1.778 do 1,9 metara od poda kabine. Negde pred sam kraj izvlačenja cevi dolazi do izvlačenja osigurača na piropatronu raketnih motora i do paljenja raketnog goriva u raketnom motoru koji se nalazi ispod samog sedišta.



Raketni motori imaju po četiri mlaznice, dve leve i dve desne. Na sedištu u prvoj kabini, poprečni presek dve leve mlaznice je veći od poprečnog preseka desnih, što dovodi do smanjene snage potiska na levim mlaznicama a samim tim je obezbeđeno divergentno kretanje sedišta u levu stranu ...
Na sedištu u drugo kabini je obrnuta stvar. Proširene su dve desne mlaznice što će omogućiti sedištu divergentno kretanje u desnu stranu ...
Ovim je izbegnuta opasnost da se prilikom katapultiranja sedišta sudare u vazduhu i dođe do povređivanja pilota.

Nakon napuštanja kabine dolazi do otvaranja stabilizirajuceg padobrana koji imaju zadatak da uspori i stabilizuje slobodan pad sedišta i pilota, koji je još uvek čvrsto vezan u njemu. Glavni padobran se neće aktivirati dok se ne stvore uslov za njegovo aktiviranje. Uslov je visina ispod 5.000 metara odnosno podešena visina na barostatskom mehanizmu. Ta visina zavisi od teritorije na kojoj avion leti i blisko je vezana za nadmorsku visinu najvišeg planinskog vrha. Recimo tačka akativiranja padobrana kod nas bi iznosila približno 3.000. metara dok to recimo u Švajcarskoj sigurno nije. Dok pilot ne dodje do tačke aktiviranja glavnog padobrana, kiseonički uređaj na samom sedištu mu omogućava da ima nesmetano disanje. Nakon prolaska tačke za aktiviranje padobrana, dolazi do oslobađanja pilota od sedišta tj. aktivirani padobran podiže pilota iz sedišta usled pojave razlike u brzini pada. Sedište nastavlja slobodnim padom ka zemlji.
Nakon odvajanja izmedju pilota i sedišta od nekih 4,2 do 4,4 metra, gurtna koja je jednim delom zakačena za levu nogavicu pilotskog kombinezona a drugim delom za paket za preživljavanje će povući paket iz prostora za smeštaj u sedištu i paket će ostati da visi vezan za pilota. Potom sledi normalono prizemljenje pilota sa padobranom.

U slučaju da je automatski proces katapultiranja iz bilo kog razloga negde zastao, postoji ručica "More" (vidi se na prvoj slici) sa desne strane sedišta koja ce nakon povlačenja od strane pilota još jednom odrađuje proces kod kog je došlo da zastoja.

Zvanični sajt Martin Baker :
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
sa klubom gde se mogu učlaniti samo "srećnici" koji su lično doživeli ovo nezaboravno iskustvo.

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Tebe da nema, morali bismo da te izmislimo. Bravo za post!! Jedina mu je zamerka što nemam šta da mu dodam...da, moglo bi da padne jedno lepo poredjenje sa drugim školsko-borbenim avionima kada je reč o sedištima.

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Hvala , hvala
Citat:moglo bi da padne jedno lepo poredjenje sa drugim školsko-borbenim avionima kada je reč o sedištima.
E to je obećao zgembo

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

A može li opis ruskih sedišta nove generacije? Mislim da su bolja od Martin Baker proizvoda. Tako nešto bi bilo lepo, zar ne?

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Mix svaka čast za ovako stručan & poučan tekst.

• 2Ovo se svidja korisnicima: voja64, ray ban11
  
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

(ZVEZDA) razvoj K36D (fortuna) izbacivog sjedista:

SAD i Rusija su bili zajdenicki angazovani na programu testiranja Izbacivog sjedista ruske proizvodnje, inace ovo sjediste je standardni dio svih modernijih borbenih aviona ruske proizvodnje. Inace sjedista proizvedena u Zvezdi su ugradjivana i u kosmickim letjelicama.
testiranje ovog sjedista se istovremeno provodilo na dva poligona u Rusiji(Zvezda aerodynamic facility, i vazduhoplovni institut upotrebljavajuci testni avion MIG 25) i SAD glavni opitni centar u bazi HollomanAFB koja posjeduje sistem katapultiranja promjenjive geometrije nagiba ispitnih sanki (tzv. MASE).to je poboljsani sistem tracnica koji dopusta za razlicite visine testiranja iskakanja na tracnicama.ono dopusta polozaj vilice od osovine za dvadeset stepeni, 45 stepeni nagiba, i 90 stepeni prevrtanja u bilo kojem pravcu prilikom katapultiranja.
u rusiji se sjediste testiralo tipicnom tornju za katapultiranje, gdje se procjenjivao ucinak G plus.Zvezda ispitni centar ima i vazdusni tunel u kojem se proucava efekat vazdusnog otpora na sjedistu kada napusta kokpit.
testiranje u vazduhu se obavljalo na migu 25, gdje je zadnja kabina koristena za ispaljivanje sjedista u realnim prilikama do visina 55000ft. i brzine oko maha2.5
upotreba modifikovanog sjedista K 36D 3.5Aje cak i bila u ozbiljnom razmatranju da se postavi na americke borbene avijacije nove generacije krajem devedesetih,zbog znacajnih prednosti nad sjedistima ACESII (manja tezina, bolje rijesen naslon za glavu, bolje rijeseno iskakanje pri velikim brzinama, bolja zastita pilota prilikom iskakanja.) citava sekvenca traje cetiri sekunde od katapultiranja do otvorenog padobrana. za 0.2 sekunde kada sjediste dobije komandu za ispaljivanje, automatski sjediste pocinje sa samostalnim napajanjem, gura noge i ruke uz sjediste da bi se smanjila vjerovanoca povrdjivanja izbacuje se sredisnji deflektor (skretac) vjetra izmedju nogu pilota i zapaljuju se piro punjenja, dok se sjediste po sinama krece brzinom od oko 900 km na sat slijedi sledeca sekvenca:
-ukoliko se staklo ne probije putem paljenja pirotehnike, sa strana sjedista mehanicki razbijaci lome vjetrobran.
-aktiviranje barostatickog usporivaca
-otpajanje svih vodova od sjedista prema kokpitu
-aktiviranje rezervnog napajanja oxigenom
-aktiviranje stabilizatora
-odblokiranje nogu pilota
-pocetak sekvence odvajanja, koja se primjenjuje kada sjediste smanji brzinu na oko 650 km/h.na visini od 5000m, ukoliko je visina manja bez obzira na brzinu odvajanje pocinje mnogo ranije oko1.9sec. od napustanja aviona.
-od sjedista se kidaju vezovi, odvaja se pilot od sjedista
-otkljucava se pilotov padobran
-sistem za prezivljavanje se izbacuje i biva zakacen za pilotovu nogu na cetiri metra od pilota
-u cetvrotj sekundi, sjediste se odvaja skroz od pilota
-camac za spasavanje se puni zrakom
-radio tragac se ukljucuje
ostalo je do srece pilota



K36D 35 A koje se trebalo ugradjivati na raptora
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

testiranje K36D
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

K36D
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]


izbacivo sjediste KM1 na Mig 21
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Da li posedujete približan podatak koliko u ceni aviona učestvuje sedište? Čuo sam da je to iznenadjujuće visoka brojka, ali se, naravno, isplati...

• 1Ovo se svidja korisniku: voja64
  
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Pa jedno sjediste ruske proizvodnje (npr za raniju verziju Mig 29) K36DM kosta malko nize od 100.000$ po sjedistu, dok ACESII kosta malo vise od 100.000$ po sjedistu, ukljucujuci i pribor za odrzavanje, i rezervne djelove koji se periodicno moraju mjenjati bili ili ne bili upotrebljeni. I Martin Baker MK10 00 imaju pribliznu cijenu od oko 100.000$ kako navode na internetu.

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Mix, posto odlican kao i uvijek.

Ono sto bih zelio dodati je da su manje vbise svi piloti koji su se katapultirali sa MB nakon katapultiranja zavrsili u bolnici na dan-dva. U isto vrijeme svi koji su iskocili iz N-60/J-21 su isti dan nastavili letenje bez problema. Razlog je jednostavan: manje sile prilikom kataputriranja.

A evo kako izgleda sediste tipa Folland-1B koje se nalazilo na N-60/J-21:

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

i sekvenca katapultiranja:

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

Dopuna: 29 Okt 2006 9:11

I da se nadovezem na Mix-ov post o J-22.

Pilotski uput za IJ-22 kaze:

[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]
[Link mogu videti samo ulogovani korisnici]

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

@lovre ABG
istina sto kazes, medjutim glavni nedostatak tog sjedista koliko ja znam sto nije 0-0, ili ti, sto pilot ne moze napustiti avion na zemlji ili malim visinama u slucaju havarije.