Zbog sukoba sa SSSR-om, Jugoslavija se krajem 40-tih i početkom 50-tih godina okrenula ka zapadu i SAD-u za pomoć oko nabavke vojne opreme. U sklopu američkog programa MDAP (Mutual Defence Aid Programme) potpisanog između SAD i SSSR, stvoreni su uslovi za modernizaciju JNA.
Tada je počela nabavka mlazne avijacije, lovca-bombardera F-84G Thunderjet i nešto kasnije lovca-presretača i izviđača F-86E/D Sabre.
U sklopu nabavke radioelektronske, signalne i telekomunikacione opreme, nabavljeno je više kompleta radarskih sredstava i to:
- osmatrački radar velikog dometa AN/FPS-8 - 3 kompleta
- osmatrački radar srednjeg dometa AN/TPS-1D - 22 komplet
- radar za merenje visine AN/TPS-10D - 16 kompleta
Prvi radari stigli su u našu zemlju krajem 1953. i početkom 1954. godine i raspoređeni u reone aerodroma Batajnica i Pleso.
Radari AN/TPS-1D su činile drugu liniju osmatranja VAP-a uparene sa visinomerom AN/TPS-10D i imali namenu i za navođenje lovačke avijacije. Deo sredstava je odvojen i za formiranje školskih centara VOJIN i obuku novih kadrova. Isporuka svih radara AN/TPS-1D završena je tokom 1955. godine.
Radari AN/TPS-1D su postavljeni na radarske položaje u reonu aerodroma Batajnica, Pleso, reonu, Bjelovara, reonu aerodroma Zemunik, reonu Galižane kod Pule, reonu Umaga, reonu Dervente, na Lastovu, reonu Kraljeva (za potrebe školskog centra), reonu Bečeja, reonu Alibunara, Lapova, Negotina, Osijeka, Kumanova, Erđelije (kod Štipa u Makedoniji), reonu Ulcinja.....
U najvećem broju slučajeva, radar AN/TPS-1D je na pomenutim položajima bio uparen sa visinomerom AN/TPS-10D.
Što se tiče radara velikog dometa AN/FPS-8, on je bio razmešten na radarskim položajima na Plješevici, Jahorini i Kopaoniku i na sva 3 položaja uparen sa visinomerom AN/TPS-10D.
Takođe, na još nekoliko položaja, bili su razmešteni i stariji sovjetski radari P-2M.
Na ovaj način je kompletiran sistem VOJIN u sklopu JNA.
U sklopu ovih nabavki nabavljena su i novija i odgovarajuća sredstava veze.
Početkom 60-tih godina prošlog veka, nakon otopljavanja odnosa sa SSSR-om, ponovo kreće nabavka vojne opreme iz SSSR-a, pa se tako nabavljaju lovci MiG-21, ali i radari P-30-35/PRV 11, P-12, P-14/PRV-11, P-15 i sa njima i poluautomatizovani sistemi ASPD za rad sa sistemom Vazduh-1P. Tokom 70-tih kreće nabavka britanskih radara iz porodice S-600 (15 kompleta) i automatizovanog sistema AS-74/75/84 i američki radari, ali i sovjetski, polako prepuštaju primat britanskim, sa izuzetkom američkih AN/FPS-8 koji je uparen sa visinomerom AN/TPS-10D ostao u funkciji do kraja 80-tih i sovjetskih radara P-14/PRV-11 koji su upotrebljavani do 2013. i radara P-12 i P-15 koji su uglavnom od tada korišteni u jedinicama ARJ PVO, dok je radar AN/TPS-1D takođe ostao u funkciji do kraja 80-tih ali uglavnom kao rezervni. Nabavkom ponovo američkih radara AN/TPS-63 (8 kompleta) i AN/TPS-70 (4 kompleta) tokom 80-tih godina, završava se upotreba američkih radara AN/FPS-8 i AN/TPS-1 i 10 u JNA, ali i starijih sovjetskih P-30/35....
Ipak, 2 kompleta radara AN/TPS-1D su modifikovana u AN/TPS-1E, tako što su opremljena antenom MLG-7 i parametarskim pojačavačem. Antena MLG-7 je italijanske proizvodnje i upotrebljavala se i kod radara S-600. Radar je imao bolju detekciju ciljeva. Ta 2 kompleta modifikovanog radara AN/TPS-1D najduže su se zadržala u operativnoj upotrebi, sve do 1990-te godine kada je poslednji aktivni radar povučen iz upotrebe sa položaja u reonu Negotina...
Deo radara AN/TPS-1D i deo radara AN/TPS-10D su remontovani u VZ "Kosmos" u Banja Luci i prodati Zambiji.
Slika prikazuje antenu MLG-7 koja je korišćena za modifikaciju radara AN/TPS-1D u 1E:
Slika prikazuje izgled pokazivačkih konzola za tip 1E:
|